نمونه دادخواست اعسار از محکوم به
نمونه دادخواست اعسار از محکوم به
دادخواست اعسار از محکوم به راهکاری قانونی برای فردی است که به پرداخت مبلغی محکوم شده اما به دلیل عدم تمکن مالی قادر به تأدیه یکجای آن نیست و از طریق این دادخواست تقاضای تقسیط یا مهلت برای پرداخت را مطرح می کند. این اقدام برای جلوگیری از تبعات قانونی نظیر بازداشت برای محکوم علیه اهمیت بسزایی دارد و مستلزم ارائه مدارک دقیق و استشهادیه معتبر است.
در نظام حقوقی هر کشوری سازوکارهایی برای تضمین اجرای احکام قضایی پیش بینی شده است. با این حال قانون گذار همواره به وضعیت اقتصادی و توان مالی افراد توجه ویژه ای داشته و به همین منظور تمهیداتی را برای حمایت از افرادی که به دلیل ناتوانی مالی در پرداخت دیون خود با چالش مواجه هستند اندیشیده است. یکی از این تمهیدات مهم و کاربردی در حقوق ایران مفهوم «اعسار از پرداخت محکوم به» است. این فرآیند حقوقی فرصتی را برای محکوم علیه فراهم می آورد تا در مواجهه با حکم دادگاه مبنی بر پرداخت مالی در صورت اثبات عدم تمکن از چنگال تبعات سنگینی همچون بازداشت رهایی یابد و بتواند دیون خود را به صورت اقساطی یا با تأخیر پرداخت نماید.
مواجهه با حکم قطعی دادگاه مبنی بر پرداخت مبلغی مشخص تحت عنوان محکوم به می تواند برای بسیاری از افراد به ویژه در شرایط اقتصادی دشوار دغدغه ای جدی و اضطراب آور باشد. در این میان عدم توانایی مالی برای پرداخت یکجای مبلغ مورد حکم این دغدغه را دوچندان می کند و بیم از عواقب قانونی از جمله بازداشت بر آن می افزاید. دادخواست اعسار از محکوم به دقیقاً برای چنین موقعیت هایی طراحی شده است تا تعادلی میان حقوق محکوم له و وضعیت مالی محکوم علیه برقرار سازد. این مقاله به صورت جامع به تشریح ابعاد مختلف این دادخواست از تعریف و مبانی قانونی گرفته تا شرایط مدارک مراحل ثبت و نمونه های کاربردی آن خواهد پرداخت تا راهنمایی کامل برای تمامی افراد درگیر با این فرآیند حقوقی باشد.
اعسار از پرداخت محکوم به چیست؟ درک مفهوم بنیادین
برای درک کامل «اعسار از پرداخت محکوم به» ابتدا باید با مفاهیم بنیادی «اعسار» و «محکوم به» آشنا شویم. این دو واژه ارکان اصلی این دعوای حقوقی را تشکیل می دهند و شناخت دقیق آن ها برای ورود به بحث تخصصی تر اعسار ضروری است.
تعریف اعسار: ناتوانی مالی فرد در پرداخت دیون
در اصطلاح حقوقی «اعسار» به حالتی گفته می شود که فرد به دلیل عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به اموال خود به طور موقت قادر به پرداخت دیون و هزینه های دادرسی نباشد. به بیان دیگر فرد معسر کسی است که برخلاف میل باطنی خود از نظر مالی در تنگنا قرار گرفته و توانایی پرداخت بدهی هایش را ندارد. این ناتوانی باید واقعی و ملموس باشد و صرفاً ادعای عدم توانایی مالی بدون پشتوانه اثباتی پذیرفته نخواهد شد. قانون گذار با شناسایی این وضعیت مسیرهای قانونی را برای حمایت از فرد معسر فراهم آورده تا حقوق وی در کنار حقوق طلبکار حفظ شود و از پیامدهای ناخواسته نظیر حبس جلوگیری گردد.
تعریف محکوم به: آنچه فرد ملزم به پرداخت آن شده است
«محکوم به» به مالی گفته می شود که در نتیجه یک حکم قضایی قطعی فرد ملزم به پرداخت آن به شخص دیگر (محکوم له) شده است. این مال می تواند شامل وجوه نقدی خسارات وارده مهریه دیه یا هر دین دیگری باشد که پرداخت آن طبق رأی دادگاه بر عهده محکوم علیه قرار گرفته است. پس از صدور اجراییه و ابلاغ آن به محکوم علیه وی مکلف است در مهلت قانونی نسبت به پرداخت محکوم به اقدام نماید. عدم پرداخت در این مهلت می تواند عواقب حقوقی جدی از جمله صدور حکم جلب یا توقیف اموال را در پی داشته باشد.
تشریح دقیق اعسار از پرداخت محکوم به و فلسفه آن
با توجه به تعاریف بالا «اعسار از پرداخت محکوم به» یعنی شرایطی که محکوم علیه پس از صدور حکم قطعی دادگاه و ابلاغ اجراییه مدعی ناتوانی مالی در پرداخت یکجای مبلغ محکوم به می شود و با ارائه دادخواست از دادگاه تقاضای تقسیط مبلغ یا اعطای مهلت برای پرداخت را می کند. فلسفه وجودی این نهاد حقوقی بر پایه اصول عدالت و انسانیت استوار است. هدف اصلی این است که فردی به صرف عدم توانایی مالی در پرداخت دین مورد حبس قرار نگیرد در حالی که محکوم له نیز از حق خود برای وصول طلبش محروم نشود. این سازوکار راه حلی میانه را ارائه می دهد تا محکوم علیه بتواند با پرداخت اقساطی و متناسب با توان مالی خود بدهی اش را ادا کند و از سوی دیگر محکوم له نیز به تدریج به حق خود برسد. این فرآیند نشان دهنده تلاش قانون گذار برای ایجاد تعادل بین حقوق فردی و اجتماعی است.
مبانی قانونی: بررسی مواد ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی
اعسار از پرداخت محکوم به در حقوق ایران دارای مبانی قانونی مشخصی است که اصلی ترین آن ها عبارتند از:
- ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی: این ماده بیان می دارد که اگر استیفای محکوم به از اموال محکوم علیه ممکن نباشد و یا اگر محکوم علیه ظرف سی روز پس از ابلاغ اجراییه صورت اموال خود را به مراجع قضایی تقدیم کند و ادعای اعسار نماید تا زمان رسیدگی به دعوای اعسار و صدور حکم قطعی بازداشت نمی شود. این ماده نقش کلیدی در حمایت از محکوم علیه در ابتدای فرآیند اجراییه دارد. این قانون تصریح می کند که بار اثبات اعسار بر عهده مدعی اعسار است و وی باید وضعیت مالی خود را با ارائه لیست کامل اموال نقل و انتقالات مالی و هرگونه دلیل دیگر به دادگاه اثبات کند.
- ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی: این ماده به طور کلی به اعسار از هزینه دادرسی اشاره دارد اما مفهوم کلی اعسار و شرایط اثبات آن در رویه قضایی با استناد به این ماده و سایر مقررات مرتبط شکل گرفته است. اگرچه این ماده به طور مستقیم به اعسار از محکوم به نمی پردازد اما اصول کلی اثبات اعسار و نقش شهادت شهود در آن از مفاد این ماده و مواد بعدی قابل استنتاج است.
این قوانین به همراه سایر مقررات مرتبط چارچوب حقوقی لازم برای رسیدگی به دادخواست اعسار از محکوم به را فراهم می آورند و وظایف و حقوق هر یک از طرفین دعوا را مشخص می کنند.
شرایط لازم برای درخواست اعسار از محکوم به (آیا واجد شرایط هستید؟)
پیش از اقدام به ثبت دادخواست اعسار از محکوم به بررسی دقیق شرایط لازم برای احراز وضعیت اعسار از اهمیت بالایی برخوردار است. دادگاه تنها در صورتی به دادخواست اعسار رسیدگی می کند که خواهان واجد شرایط قانونی باشد.
عدم تمکن مالی و بار اثبات آن
محوری ترین شرط برای درخواست اعسار عدم تمکن مالی است. به این معنا که فرد محکوم علیه واقعاً توانایی پرداخت یکجای محکوم به را نداشته باشد. این عدم تمکن باید از طریق ارائه دلایل و مدارک مستند به دادگاه اثبات شود. بار اثبات اعسار همواره بر عهده خواهان اعسار (محکوم علیه) است. وی باید با ارائه فهرستی از تمام اموال منقول و غیرمنقول خود ادعاها درباره عدم دسترسی به آن ها و همچنین شهادت شهود وضعیت مالی خود را به نحوی تشریح کند که برای دادگاه محرز شود قادر به پرداخت بدهی به صورت یکجا نیست. این اثبات باید جامع و شفاف باشد و هرگونه کتمان یا ارائه اطلاعات نادرست می تواند به رد دادخواست منجر شود.
استثنائات و محدودیت ها
برخی افراد یا وضعیت ها از شمول درخواست اعسار خارج هستند یا محدودیت هایی برای آن ها وجود دارد:
- **ورشکستگان تجاری:** تاجران و شرکت های تجاری نمی توانند دادخواست اعسار ارائه دهند. در صورتی که یک تاجر قادر به پرداخت دیون خود نباشد باید مطابق قوانین تجارت درخواست ورشکستگی نماید. اعسار صرفاً برای اشخاص حقیقی غیرتاجر است.
- **کتمان اموال یا اطلاعات:** اگر اثبات شود که خواهان اعسار عمداً بخشی از اموال یا منابع درآمدی خود را کتمان کرده است نه تنها دادخواست وی رد می شود بلکه ممکن است مشمول مجازات های قانونی نیز گردد.
- **اموالی که عرفاً برای گذران زندگی ضروری نیستند:** دارایی هایی که جزء مستثنیات دین محسوب نمی شوند و می توانند برای پرداخت بدهی مورد استفاده قرار گیرند (مانند خودروی لوکس دوم ویلای تفریحی) در بررسی اعسار مدنظر قرار می گیرند.
تفاوت اعسار از محکوم به با اعسار از هزینه دادرسی
اگرچه هر دو نوع اعسار به ناتوانی مالی اشاره دارند اما تفاوت های ماهوی میان اعسار از محکوم به و اعسار از هزینه دادرسی وجود دارد که در جدول زیر به تفصیل بیان می شود:
| ویژگی | اعسار از محکوم به | اعسار از هزینه دادرسی |
|---|---|---|
| زمان درخواست | پس از صدور حکم قطعی و ابلاغ اجراییه | قبل یا همزمان با تقدیم دادخواست اصلی |
| هدف | تقسیط یا مهلت برای پرداخت مبلغ محکوم به | معافیت از پرداخت هزینه های ثبت دادخواست و دادرسی |
| مراجع صالح | دادگاه صادرکننده حکم بدوی یا دادگاهی که اجراییه از آن صادر شده | دادگاهی که به دعوای اصلی رسیدگی می کند |
| عواقب عدم پذیرش | امکان بازداشت توقیف اموال | عدم رسیدگی به دادخواست اصلی یا توقف رسیدگی |
| ماهیت دین | دین قطعی و محرز شده در حکم دادگاه | هزینه های مربوط به فرآیند قضایی |
تفاوت اعسار و ورشکستگی (برای جلوگیری از اشتباه رایج)
یکی از اشتباهات رایج خلط مفهوم اعسار با ورشکستگی است. این دو مفهوم اگرچه به ناتوانی مالی اشاره دارند اما تفاوت های بنیادین آن ها بسیار مهم است:
اعسار: مختص افراد حقیقی غیرتاجر است که به دلیل عدم کفایت یا دسترسی به اموال قادر به پرداخت دیون خود نیستند. اعسار فرد را از پرداخت دین معاف نمی کند بلکه صرفاً شرایط پرداخت را با توجه به وضعیت مالی او تسهیل می بخشد (مثلاً تقسیط می کند یا مهلت می دهد).
ورشکستگی: صرفاً مختص تاجران و شرکت های تجاری است. در صورت ورشکستگی تمام فعالیت های تجاری متوقف شده اموال تاجر تحت نظر اداره تصفیه امور ورشکستگی قرار می گیرد و به صورت دسته جمعی و تحت نظارت دادگاه به منظور پرداخت دیون به طلبکاران به فروش می رسد. ورشکستگی پیامدهای حقوقی و تجاری گسترده تری نسبت به اعسار دارد و شامل محدودیت هایی در اداره امور تجاری و حتی حقوق مدنی فرد می شود.
تفاوت اساسی اعسار و ورشکستگی در ماهیت شخص بدهکار است؛ اعسار برای اشخاص حقیقی غیرتاجر و ورشکستگی برای تاجران و شرکت های تجاری اعمال می شود.
مدارک ضروری برای دادخواست اعسار از محکوم به (لیست جامع و توضیحات کامل)
جمع آوری و ارائه کامل و دقیق مدارک ستون فقرات موفقیت در دعوای اعسار است. هر گونه نقص یا ابهام در مدارک می تواند به تأخیر در رسیدگی یا حتی رد دادخواست منجر شود. در ادامه لیست جامعی از مدارک مورد نیاز به همراه توضیحات مربوطه ارائه شده است.
کپی مصدق دادنامه قطعی و اجراییه مربوطه
اولین و مهم ترین مدرک کپی برابر اصل (مصدق) دادنامه قطعی است که بر اساس آن محکوم علیه به پرداخت مبلغی محکوم شده است. همچنین کپی مصدق اجراییه ای که توسط شعبه اجرای احکام صادر شده و در آن مهلت پرداخت و مبلغ محکوم به مشخص گردیده از دیگر مدارک حیاتی است. این مدارک نشان دهنده وجود دین و لزوم پرداخت آن است.
استشهادیه محلی: نحوه تنظیم شرایط و تعداد شهود
استشهادیه محلی مدرکی کلیدی برای اثبات عدم تمکن مالی خواهان اعسار است. این مدرک باید شامل موارد زیر باشد:
- متن استاندارد استشهادیه: در متن استشهادیه باید به صراحت ذکر شود که شهود خواهان (محکوم علیه) را می شناسند و از وضعیت مالی وی آگاه هستند و گواهی می دهند که وی توانایی پرداخت یکجای مبلغ محکوم به را ندارد و معسر محسوب می شود. متن باید واضح بدون ابهام و شامل جزئیاتی باشد که نشان دهنده آگاهی شهود از وضعیت مالی خواهان باشد.
- شرایط و تعداد شهود: طبق قانون برای اثبات اعسار حداقل دو نفر شاهد باید حضور داشته باشند. این شهود باید دارای شرایط قانونی شهادت باشند؛ از جمله عادل باشند بالغ و عاقل باشند عدم وجود خصومت با طرفین و عدم وجود نفع شخصی در دعوا.
- نکات مهم در مورد شهود و نحوه شهادت آن ها در دادگاه: شهود باید در دادگاه حضور یابند و در حضور قاضی شهادت دهند. شهادت شفاهی و مستدل آن ها برای قاضی بسیار حائز اهمیت است. آن ها باید بتوانند به سؤالات قاضی در مورد نحوه آگاهی شان از وضعیت مالی خواهان منابع درآمدی او اموال و دارایی هایش پاسخ دهند. عدم حضور شهود یا شهادت غیرمستدل آن ها می تواند به تضعیف دعوای اعسار منجر شود.
مدارک هویتی خواهان (کارت ملی و شناسنامه) و مدارک اثبات وضعیت مالی
ارائه کپی مصدق از تمام صفحات شناسنامه و کارت ملی خواهان برای احراز هویت او الزامی است. علاوه بر این مدارک مربوط به وضعیت مالی فرد از اهمیت بالایی برخوردار است:
- فیش حقوقی: در صورتی که خواهان شاغل است ارائه فیش حقوقی سه ماهه اخیر که میزان درآمد وی را نشان دهد.
- گواهی عدم درآمد: در صورتی که خواهان بیکار است یا منبع درآمد مشخصی ندارد ارائه گواهی از مراجع ذی صلاح (مانند کمیته امداد یا بهزیستی در صورت تحت پوشش بودن) یا گواهی از محل کار سابق مبنی بر اتمام همکاری.
- اجاره نامه: در صورتی که خواهان مستأجر است ارائه کپی مصدق اجاره نامه ملک مسکونی.
- اسناد عدم مالکیت: در صورت عدم مالکیت بر خودرو ملک یا سایر دارایی های مهم ارائه استعلامات مربوطه از سازمان های ذی ربط (مانند اداره ثبت اسناد و املاک اداره راهنمایی و رانندگی).
لیست کامل اموال دارایی ها و بدهی ها (اظهارنامه مالی)
خواهان اعسار موظف است اظهارنامه ای کامل و دقیق از تمام اموال و دارایی های منقول و غیرمنقول خود اعم از نقدی بانکی سهام خودرو ملک و هر چیز با ارزش دیگر تهیه و به دادگاه ارائه دهد. این لیست باید همچنین شامل بدهی های دیگر خواهان نام طلبکاران و میزان بدهی باشد. دقت و صداقت در تنظیم این اظهارنامه بسیار مهم است زیرا هرگونه کتمان یا اظهار خلاف واقع می تواند عواقب حقوقی جدی به دنبال داشته باشد.
وکالت نامه (در صورت ارائه دادخواست توسط وکیل)
چنانچه دادخواست اعسار توسط وکیل دادگستری تقدیم شود ارائه کپی مصدق وکالت نامه رسمی که حدود اختیارات وکیل در آن به وضوح مشخص شده باشد الزامی است. وکالت نامه باید به صورت صحیح تنظیم و به دادگاه ارائه گردد.
نکات تکمیلی در آماده سازی مدارک (مصدق کردن تاریخ و امضا)
- تصدیق مدارک: تمامی کپی های مدارک باید توسط دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا وکیل دادگستری برابر اصل (مصدق) شوند.
- تاریخ و امضا: اطمینان حاصل شود که تمام مدارک به ویژه استشهادیه و اظهارنامه مالی دارای تاریخ صحیح و امضای معتبر هستند.
- فایل های پشتیبان: در صورت نیاز تهیه نسخه های الکترونیکی (اسکن) از تمامی مدارک برای بایگانی شخصی و سهولت در ارائه به دفاتر خدمات قضایی توصیه می شود.
جمع آوری و ارائه این مدارک به صورت منظم و دقیق شانس پذیرش دادخواست اعسار را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد و به دادگاه کمک می کند تا با دیدی جامع و مستند تصمیم گیری نماید.
مهلت و زمان بندی حیاتی برای ارائه دادخواست اعسار از محکوم به
رعایت مهلت قانونی برای ارائه دادخواست اعسار از محکوم به از اهمیت ویژه ای برخوردار است و عدم توجه به آن می تواند پیامدهای نامطلوبی برای محکوم علیه داشته باشد.
مهلت ۳۰ روزه پس از ابلاغ اجراییه: چرا این مهلت حیاتی است؟
ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی یک مهلت ۳۰ روزه را برای ارائه دادخواست اعسار تعیین کرده است. این مهلت از تاریخ ابلاغ اجراییه به محکوم علیه محاسبه می شود. دلیل حیاتی بودن این مهلت آن است که اگر محکوم علیه ظرف این مدت نسبت به تقدیم دادخواست اعسار اقدام نماید و صورت جامع اموال خود را نیز ضمیمه کند تا زمان رسیدگی و صدور حکم قطعی در مورد اعسار از بازداشت شدن به دلیل عدم پرداخت محکوم به مصون خواهد ماند. این مزیت قانونی فرصتی طلایی برای محکوم علیه فراهم می کند تا بدون نگرانی از عواقب فوری به پیگیری پرونده اعسار خود بپردازد.
پیامدهای عدم اقدام در مهلت مقرر (امکان بازداشت محکوم علیه)
در صورتی که محکوم علیه دادخواست اعسار خود را در مهلت ۳۰ روزه پس از ابلاغ اجراییه تقدیم نکند این مزیت قانونی را از دست خواهد داد. در این شرایط محکوم له می تواند درخواست صدور حکم جلب یا توقیف اموال محکوم علیه را از دادگاه مطالبه کند و محکوم علیه ممکن است با خطر بازداشت مواجه شود. حتی اگر پس از اتمام این مهلت نیز دادخواست اعسار تقدیم شود دادگاه تا زمان صدور حکم قطعی اعسار می تواند نسبت به بازداشت وی اقدام نماید.
امکان ارائه دادخواست پس از ۳۰ روز و چالش های آن
گرچه مهلت ۳۰ روزه دارای اهمیت ویژه ای است اما این بدان معنا نیست که پس از گذشت این مدت دیگر امکان تقدیم دادخواست اعسار وجود ندارد. محکوم علیه می تواند در هر زمان پس از صدور اجراییه دادخواست اعسار خود را تقدیم کند. با این حال همانطور که اشاره شد در این حالت دیگر از مزیت قانونی عدم بازداشت تا زمان رسیدگی به اعسار بهره مند نخواهد شد و ممکن است تا قبل از صدور حکم اعسار در معرض بازداشت قرار گیرد. بنابراین اقدام به موقع هم از نظر حقوقی و هم از نظر روانی بسیار توصیه می شود.
زمان بندی فرآیند رسیدگی پس از ثبت دادخواست
پس از ثبت دادخواست اعسار فرآیند رسیدگی در دادگاه آغاز می شود. این فرآیند شامل مراحل زیر است:
- **ارجاع پرونده:** دادخواست به شعبه صالح دادگاه ارجاع می شود.
- **ابلاغ به محکوم له:** دادخواست به محکوم له (خوانده دعوای اعسار) ابلاغ می شود تا وی نیز فرصت دفاع داشته باشد.
- تعیین جلسه رسیدگی: دادگاه جلسه ای را برای استماع اظهارات طرفین و شهود تعیین می کند.
- صدور رای: پس از بررسی مدارک و اظهارات دادگاه رای خود را صادر می کند.
- امکان اعتراض: رای صادره قابل اعتراض (تجدیدنظرخواهی) است.
مدت زمان کلی این فرآیند بسته به حجم کاری شعبه تعداد جلسات و زمان بر بودن جمع آوری مدارک یا شهود متغیر خواهد بود. معمولاً این فرآیند از چند هفته تا چند ماه به طول می انجامد.
مراحل گام به گام ثبت و پیگیری دادخواست اعسار از محکوم به (راهنمای عملی با فلوچارت)
ثبت و پیگیری دادخواست اعسار از محکوم به نیازمند طی کردن مراحل مشخص و دقیق حقوقی است. آشنایی با این مراحل به محکوم علیه کمک می کند تا این فرآیند را به درستی و بدون اتلاف وقت به انجام رساند.
ثبت نام در سامانه ثنا و دریافت کد شخصی
اولین و اساسی ترین گام برای انجام هرگونه اقدام حقوقی در سیستم قضایی ایران ثبت نام در سامانه ثنا (سامانه ثبت نام الکترونیکی قضایی) است. برای این منظور باید با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا از طریق وب سایت عدل ایران (adliran.ir) مراحل ثبت نام را طی کرده و کد شخصی (کد ثنا) خود را دریافت کنید. این کد برای ورود به سامانه و مشاهده ابلاغیه ها و پیگیری پرونده ها الزامی است.
مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
پس از دریافت کد ثنا باید با در دست داشتن تمامی مدارک لازم (که در بخش های قبلی به تفصیل شرح داده شد) به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نمایید. در این دفاتر مراحل زیر انجام می شود:
- تکمیل فرم دادخواست: اپراتور دفتر خدمات الکترونیک قضایی فرم دادخواست اعسار را بر اساس اطلاعات و مدارک شما تکمیل می کند. دقت در ارائه اطلاعات صحیح در این مرحله بسیار مهم است. باید مشخصات خواهان و خوانده (محکوم له) خواسته (اعسار از پرداخت محکوم به و تقاضای تقسیط) دلایل و منضمات دادخواست به دقت وارد شود.
- پیوست کردن مدارک: تمامی مدارک جمع آوری شده (مانند کپی مصدق دادنامه و اجراییه استشهادیه مدارک هویتی مدارک اثبات وضعیت مالی و اظهارنامه مالی) باید به دادخواست پیوست شوند.
- پرداخت هزینه های دادرسی: در صورتی که خواهان از پرداخت هزینه دادرسی اعسار نکرده باشد باید هزینه های مربوط به ثبت دادخواست را پرداخت نماید. در صورتی که خواهان از پرداخت هزینه دادرسی نیز معسر باشد می تواند همزمان دادخواست اعسار از هزینه دادرسی را نیز تقدیم کند.
ارجاع پرونده به شعبه صالح و ابلاغ دادخواست به محکوم له
پس از ثبت دادخواست در دفتر خدمات الکترونیک قضایی پرونده به صورت الکترونیکی به دادگاه صالح ارجاع می شود. دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوای اعسار از محکوم به عموماً دادگاهی است که رای اصلی (حکم محکومیت) را صادر کرده است. پس از ارجاع دادخواست اعسار به محکوم له (که در دعوای اعسار خوانده محسوب می شود) ابلاغ می گردد تا وی نیز فرصت دفاع و ارائه دلایل خود را داشته باشد.
جلسه رسیدگی و اهمیت حضور شهود
دادگاه پس از ابلاغ دادخواست به خوانده جلسه ای را برای رسیدگی تعیین می کند. حضور خواهان و شهود وی در این جلسه بسیار حائز اهمیت است. در جلسه رسیدگی:
- حضور شهود و شهادت آن ها: شهود باید در دادگاه حضور یافته و شهادت خود را مبنی بر عدم تمکن مالی خواهان به صورت شفاهی و مستدل بیان کنند. قاضی ممکن است از شهود در مورد جزئیات وضعیت مالی خواهان سؤالاتی بپرسد.
- اهمیت اظهارات خواهان و ارائه دلایل: خواهان نیز باید توضیحات لازم را در مورد وضعیت مالی خود منابع درآمدی بدهی ها و دلایل عدم توانایی در پرداخت محکوم به ارائه دهد و هرگونه ابهام را برای دادگاه رفع کند.
صدور رای و ابلاغ آن
پس از استماع اظهارات طرفین شهادت شهود و بررسی تمامی مدارک دادگاه رأی خود را صادر می کند. این رأی می تواند مبنی بر پذیرش اعسار رد اعسار یا پذیرش اعسار با شرایط خاص (مانند تقسیط با مبلغ و تعداد اقساط مشخص) باشد. رأی صادره به طرفین ابلاغ می گردد.
امکان اعتراض به رای (تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی)
رای صادره در مورد اعسار ظرف ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ قابل اعتراض در دادگاه تجدیدنظر استان است. در صورت عدم پذیرش در مرحله تجدیدنظر نیز در برخی موارد خاص امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور وجود دارد.
فلوچارت جامع مراحل ثبت و رسیدگی به دادخواست اعسار
فلوچارت زیر نمایی کلی از مراحل ثبت و رسیدگی به دادخواست اعسار را به صورت بصری نشان می دهد:
شروع
|
V
ثبت نام در سامانه ثنا (دریافت کد شخصی)
|
V
جمع آوری مدارک لازم (دادنامه اجراییه استشهادیه مدارک مالی و هویتی)
|
V
مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی (تکمیل فرم پیوست مدارک پرداخت هزینه)
|
V
ثبت دادخواست و ارجاع به شعبه صالح دادگاه
|
V
ابلاغ دادخواست اعسار به محکوم له (خوانده)
|
V
تعیین و تشکیل جلسه رسیدگی دادگاه (حضور خواهان و شهود)
|
V
استماع اظهارات بررسی مدارک و شهادت شهود
|
V
صدور رای دادگاه (پذیرش رد یا تقسیط اعسار)
|
V
ابلاغ رای به طرفین
|
V
امکان اعتراض به رای (تجدیدنظرخواهی)
|
V
پایان فرآیند
نمونه های کاربردی دادخواست اعسار از محکوم به (قابل دانلود و ویرایش)
در این بخش نمونه های کاربردی از دادخواست اعسار از محکوم به در سناریوهای مختلف ارائه می شود. این نمونه ها به شما کمک می کنند تا ساختار و محتوای یک دادخواست صحیح را درک کنید. (توجه: به دلیل محدودیت های فنی امکان ارائه فایل های قابل دانلود وجود ندارد اما متن کامل دادخواست ها ارائه خواهد شد.)
نمونه ۱: دادخواست اعسار از محکوم به (عمومی و تقاضای تقسیط) – توسط خود خواهان
این نمونه برای زمانی است که محکوم علیه شخصاً و بدون وکیل اقدام به ثبت دادخواست می کند و اصلی ترین خواسته او تقسیط محکوم به است.
مشخصات خواهان:
نام: [نام خواهان]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
شغل: [شغل خواهان]
محل اقامت: [نشانی دقیق محل سکونت خواهان شامل شهر خیابان کوچه پلاک واحد کد پستی]
مشخصات خوانده:
نام: [نام محکوم له]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی محکوم له]
نام پدر: [نام پدر محکوم له]
شغل: [شغل محکوم له]
محل اقامت: [نشانی دقیق محل سکونت محکوم له]
تعیین خواسته و بهای آن:
تقاضای صدور حکم بر اعسار از پرداخت محکوم به و تقسیط آن
دلایل و منضمات دادخواست:
۱. کپی مصدق دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه مثلاً عمومی حقوقی] [شهر]
۲. کپی مصدق اجراییه شماره [شماره اجراییه] مورخ [تاریخ اجراییه]
۳. کپی مصدق استشهادیه محلی (ضمیمه شده)
۴. استماع شهادت شهود
۵. لیست اموال و دارایی ها و اظهارنامه مالی خواهان
۶. کپی مصدق مدارک هویتی خواهان (شناسنامه و کارت ملی)
۷. (در صورت وجود) فیش حقوقی یا گواهی عدم درآمد
ریاست محترم مجتمع قضایی [نام شهر]
با سلام و احترام
به استحضار می رساند:
اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه] [شهر] در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی] به پرداخت مبلغ [مبلغ محکوم به] ریال در حق آقای/خانم [نام و نام خانوادگی محکوم له] محکوم گردیده ام.
متاسفانه به دلیل [شرح دقیق مشکلات مالی مانند: از دست دادن شغل بیماری بدهی های سنگین عدم دسترسی به اموال تعداد بالای افراد تحت تکفل] و عدم تمکن مالی کافی قادر به پرداخت یکجای مبلغ محکوم به مذکور نمی باشم. کلیه دارایی ها و اموال اینجانب در اظهارنامه مالی پیوست دادخواست به تفصیل ذکر شده است و وضعیت فعلی بنده به گونه ای است که تنها قادر به تامین حداقل معیشت خود و خانواده ام هستم.
همانگونه که شهود محلی معرفی شده نیز گواهی خواهند داد وضعیت مالی اینجانب به گونه ای است که امکان پرداخت یکجا و حتی بخش قابل توجهی از محکوم به را به صورت نقدی ندارم.
لذا با عنایت به مراتب فوق و مستنداً به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب سال ۱۳۹۴ و ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی از محضر دادگاه محترم تقاضای رسیدگی و صدور حکم شایسته مبنی بر اعسار اینجانب از پرداخت یکجای مبلغ محکوم به و تقسیط آن با در نظر گرفتن وضعیت مالی فعلی بنده مورد استدعاست.
با تشکر و احترام
[امضا و تاریخ]
نمونه ۲: دادخواست اعسار از محکوم به (توسط وکیل دادگستری)
این نمونه برای زمانی است که وکیل دادگستری به وکالت از محکوم علیه دادخواست اعسار را تنظیم و تقدیم می کند.
مشخصات خواهان:
نام: [نام خواهان]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی خواهان]
نام پدر: [نام پدر خواهان]
شغل: [شغل خواهان]
محل اقامت: [نشانی دقیق محل سکونت خواهان شامل شهر خیابان کوچه پلاک واحد کد پستی]
مشخصات وکیل یا نماینده قانونی:
نام: [نام وکیل]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی وکیل]
نام پدر: [نام پدر وکیل]
شغل: وکیل دادگستری
محل اقامت: [نشانی دفتر وکیل]
شماره پروانه وکالت: [شماره پروانه]
مشخصات خوانده:
نام: [نام محکوم له]
نام خانوادگی: [نام خانوادگی محکوم له]
نام پدر: [نام پدر محکوم له]
شغل: [شغل محکوم له]
محل اقامت: [نشانی دقیق محل سکونت محکوم له]
تعیین خواسته و بهای آن:
تقاضای صدور حکم بر اعسار موکل از پرداخت محکوم به و تقاضای تقسیط آن
دلایل و منضمات دادخواست:
۱. کپی مصدق دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه] [شهر]
۲. کپی مصدق اجراییه شماره [شماره اجراییه] مورخ [تاریخ اجراییه]
۳. کپی مصدق استشهادیه محلی (ضمیمه شده)
۴. استماع شهادت شهود
۵. لیست اموال و دارایی ها و اظهارنامه مالی موکل
۶. کپی مصدق مدارک هویتی موکل (شناسنامه و کارت ملی)
۷. وکالت نامه رسمی وکیل به شماره [شماره وکالت نامه]
۸. (در صورت وجود) فیش حقوقی یا گواهی عدم درآمد موکل
ریاست محترم مجتمع قضایی [نام شهر]
با سلام و احترام
احتراماً به وکالت از موکل اینجانب آقای/خانم [نام و نام خانوادگی موکل] به استحضار می رساند:
موکل بنده به موجب دادنامه قطعی شماره [شماره دادنامه] مورخ [تاریخ دادنامه] صادره از شعبه [شماره شعبه] دادگاه [نام دادگاه] [شهر] در پرونده کلاسه [شماره کلاسه پرونده اصلی] به پرداخت مبلغ [مبلغ محکوم به] ریال در حق آقای/خانم [نام و نام خانوادگی محکوم له] محکوم گردیده اند.
نظر به مشکلات عدیده مالی از جمله [شرح مشکلات مالی موکل مشابه نمونه قبلی] و عدم دسترسی به اموال کافی و وضعیت نامساعد اقتصادی موکل که در اظهارنامه مالی پیوست دادخواست به تفصیل تشریح شده است ایشان قادر به پرداخت یکجای محکوم به مذکور نمی باشد. شهود معرفی شده نیز بر این امر صحه خواهند گذاشت.
لذا با عنایت به مراتب معروض و مستنداً به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب سال ۱۳۹۴ و ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی از محضر دادگاه محترم تقاضای رسیدگی و صدور حکم شایسته مبنی بر اعسار موکل اینجانب از پرداخت یکجای مبلغ محکوم به و تقسیط آن با در نظر گرفتن توان مالی ایشان مورد استدعاست.
با تشکر و احترام
[امضای وکیل]
[نام و نام خانوادگی وکیل]
[شماره پروانه وکالت]
نمونه ۳: دادخواست اعسار از پرداخت مهریه یا دیه (به عنوان محکوم به خاص)
این نمونه ها برای محکوم به های خاص مانند مهریه یا دیه است که معمولاً دارای ماهیت و شرایط خاص خود هستند.
مشخصات خواهان: (مشابه نمونه ۱)
مشخصات خوانده: (مشابه نمونه ۱)
تعیین خواسته و بهای آن: تقاضای صدور حکم بر اعسار از پرداخت [مهریه/دیه] و تقسیط آن
دلایل و منضمات دادخواست:
۱. کپی مصدق عقدنامه/دادنامه طلاق (برای مهریه) یا دادنامه قطعی (برای دیه)
۲. کپی مصدق اجراییه مربوطه
۳. کپی مصدق استشهادیه محلی
۴. استماع شهادت شهود
۵. لیست اموال و دارایی ها و اظهارنامه مالی خواهان
۶. کپی مصدق مدارک هویتی خواهان (شناسنامه و کارت ملی)
۷. (در صورت وجود) فیش حقوقی یا گواهی عدم درآمد
ریاست محترم مجتمع قضایی [نام شهر]
با سلام و احترام
به استحضار می رساند:
اینجانب [نام و نام خانوادگی خواهان] به موجب [عقدنامه شماره … مورخ … / دادنامه قطعی شماره … مورخ … صادره از شعبه … دادگاه …] به پرداخت [میزان مهریه/دیه مثلاً: ۱۱۴ سکه تمام بهار آزادی / مبلغ … ریال دیه] در حق آقای/خانم [نام و نام خانوادگی محکوم له] محکوم گردیده ام و اجراییه مربوطه به شماره [شماره اجراییه] نیز صادر شده است.
همانطور که مستحضرید پرداخت [مهریه/دیه] به صورت یکجا با توجه به شرایط نامساعد مالی فعلی اینجانب امکان پذیر نمی باشد. [شرح دقیق مشکلات مالی و عدم تمکن مثلاً: اینجانب کارمند با حقوق ثابت بوده و با کسر اقساط وام های ضروری تنها بخش اندکی از حقوقم باقی می ماند که صرف معیشت روزمره و تامین هزینه های زندگی می شود. / اینجانب فاقد هرگونه دارایی منقول و غیرمنقول با ارزش بوده و توان مالی برای پرداخت این مبلغ سنگین را ندارم.]
لذا با عنایت به مراتب فوق و مستنداً به ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی مدنی و نظر به وضعیت مالی محرز و معسرانه اینجانب که با استشهادیه و شهادت شهود نیز تأیید می گردد از محضر دادگاه محترم تقاضای رسیدگی و صدور حکم شایسته مبنی بر اعسار از پرداخت یکجای [مهریه/دیه] و تقسیط آن با توجه به توان مالی اینجانب مورد استدعاست.
با تشکر و احترام
[امضا و تاریخ]
نکات طلایی در تکمیل فرم های دادخواست: (اجتناب از اشتباهات رایج اهمیت دقت در جزئیات)
- دقت در اطلاعات: کوچکترین اشتباه در نگارش مشخصات طرفین شماره دادنامه یا اجراییه می تواند به رد دادخواست یا تأخیر در رسیدگی منجر شود.
- صداقت در اظهارنامه مالی: کتمان اموال یا ارائه اطلاعات غلط نه تنها دادخواست را به خطر می اندازد بلکه می تواند تبعات کیفری نیز داشته باشد.
- جامعیت مدارک: اطمینان حاصل کنید که تمامی مدارک لازم جمع آوری و به صورت مصدق به دادخواست پیوست شده اند.
- وضوح در شرح دادخواست: توضیحات مربوط به وضعیت مالی باید روشن مستدل و به دور از هرگونه ابهام باشد.
- مشاوره حقوقی: در موارد پیچیده یا برای افزایش شانس موفقیت همواره توصیه می شود قبل از تنظیم و ثبت دادخواست با وکیل یا مشاور حقوقی متخصص مشورت نمایید.
پیامدها و نکات پس از ثبت دادخواست اعسار (آنچه باید بدانید)
پس از ثبت دادخواست اعسار و در طول فرآیند رسیدگی نکات و پیامدهایی وجود دارد که محکوم علیه باید از آن ها آگاه باشد تا بتواند بهترین دفاع را ارائه دهد و از حقوق خود به نحو احسن دفاع کند.
دفاع محکوم له (خوانده) در برابر دادخواست اعسار
محکوم له که در دعوای اعسار نقش خوانده را دارد حق دارد در برابر ادعای اعسار محکوم علیه دفاع کند و مدارکی را برای اثبات تمکن مالی او به دادگاه ارائه دهد. این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:
- لیست اموال یا دارایی هایی که خواهان اعسار کتمان کرده است.
- مستنداتی دال بر درآمد یا شغل پنهانی خواهان اعسار.
- اظهارات کذب شهود یا عدم آگاهی آن ها از وضعیت واقعی مالی.
- هرگونه سند یا مدرکی که نشان دهد خواهان اعسار اموال خود را به قصد فرار از دین به دیگران منتقل کرده است.
حضور محکوم له و وکیل وی در جلسه دادگاه و ارائه دفاعیات مستدل می تواند نقش مهمی در سرنوشت دعوای اعسار داشته باشد.
عواقب رد شدن دادخواست اعسار (امکان بازداشت عدم تقسیط)
در صورتی که دادخواست اعسار از سوی دادگاه رد شود (چه در مرحله بدوی و چه در تجدیدنظر) پیامدهای جدی برای محکوم علیه به دنبال خواهد داشت:
- امکان بازداشت: مهم ترین پیامد از بین رفتن مصونیت از بازداشت است. در این صورت محکوم له می تواند با ارائه درخواست حکم جلب محکوم علیه را از دادگاه مطالبه کند و وی بازداشت خواهد شد.
- عدم تقسیط: محکوم علیه مکلف به پرداخت یکجای کل مبلغ محکوم به خواهد بود و دیگر نمی تواند از مزیت تقسیط بهره مند شود.
- توقیف اموال: محکوم له می تواند درخواست توقیف و فروش اموال محکوم علیه را (غیر از مستثنیات دین) برای وصول طلب خود ارائه دهد.
امکان تجدیدنظرخواهی و فرجام خواهی در صورت رد شدن دادخواست
رأی دادگاه بدوی در خصوص رد یا پذیرش اعسار قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان است. مهلت تجدیدنظرخواهی ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی می باشد. در موارد خاص و طبق قانون امکان فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نیز وجود دارد. این مراحل فرصت هایی برای محکوم علیه فراهم می کنند تا با ارائه دلایل جدید یا رفع نواقص قبلی شانس خود را برای پذیرش اعسار افزایش دهد.
عواقب اثبات خلاف واقع بودن ادعای اعسار
یکی از مهم ترین نکاتی که خواهان اعسار باید به آن توجه داشته باشد تبعات سنگین اثبات خلاف واقع بودن ادعای اعسار است. اگر در جریان رسیدگی یا حتی پس از صدور حکم اعسار برای دادگاه محرز شود که خواهان به دروغ ادعای اعسار کرده یا بخشی از اموال خود را کتمان نموده و یا به قصد فرار از دین اقدام به انتقال اموال خود کرده است وی با پیامدهای زیر مواجه خواهد شد:
- ابطال حکم اعسار: حکم اعسار صادره لغو و محکوم علیه مکلف به پرداخت یکجای محکوم به می شود.
- حبس: طبق ماده ۱۶ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی در صورتی که اعسار به دروغ ثابت شود محکوم علیه به حبس تعزیری از سه ماه و یک روز تا دو سال محکوم خواهد شد.
- مسئولیت کیفری: همچنین انتقال اموال به قصد فرار از دین نیز خود جرم محسوب شده و مجازات های خاص خود را دارد.
لذا صداقت و شفافیت در ارائه اطلاعات و مدارک نه تنها برای موفقیت در دعوای اعسار ضروری است بلکه از هرگونه تبعات کیفری و حقوقی بعدی نیز جلوگیری می کند.
اعسار از پرداخت محکوم به ابزاری حقوقی و حمایتی است که به محکوم علیه فرصت می دهد تا در صورت عدم توان مالی بتواند تعهدات قضایی خود را به صورت تعدیل یافته (تقسیط یا مهلت) ادا کند. درک صحیح مفاهیم آگاهی از شرایط جمع آوری دقیق مدارک و رعایت مهلت های قانونی از جمله اقدامات حیاتی برای موفقیت در این فرآیند است. از آنجایی که هر پرونده دارای جزئیات خاص خود است و پیچیدگی های حقوقی می تواند چالش برانگیز باشد توصیه قاطع این است که در تمامی مراحل از مشاوره و راهنمایی وکلای دادگستری و کارشناسان حقوقی بهره مند شوید. این اقدام نه تنها شانس موفقیت دادخواست را افزایش می دهد بلکه از بروز اشتباهات احتمالی و پیامدهای ناخواسته نیز جلوگیری خواهد کرد.