مهریه بخشیده شده قابل برگشت است

مهریه بخشیده شده تحت شرایط خاص و بسته به نوع بخشش می تواند قابل برگشت باشد. این امکان مطلق نیست و به ماهیت حقوقی اقدام صورت گرفته توسط زوجه مانند ابراء هبه صلح بذل یا اقرار به وصول بستگی دارد. آگاهی از تفاوت های ظریف این مفاهیم برای هرگونه تصمیم گیری حقوقی در این زمینه ضروری است و می تواند سرنوشت مالی و حقوقی زن را به طور اساسی تغییر دهد.

یکی از حقوق قانونی و مالی مهمی که با وقوع عقد نکاح به زن تعلق می گیرد مهریه است. این حق که بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به محض جاری شدن صیغه عقد مالکیت آن به زن منتقل می شود به او اجازه می دهد تا هرگونه تصرفی در آن داشته باشد. با این حال در طول زندگی مشترک ممکن است به دلایل مختلفی زن تصمیم به بخشش مهریه خود بگیرد. این تصمیم که گاهی بر پایه عواطف گاهی برای تسهیل امور در شرایط خاص مانند طلاق و گاهی نیز تحت فشارهای روانی یا اجتماعی اتخاذ می شود می تواند در آینده پشیمانی هایی را به همراه داشته باشد.

پیچیدگی این موضوع زمانی آشکار می شود که زنی پس از بخشیدن مهریه قصد رجوع از آن را دارد. درک دقیق ماهیت حقوقی بخشش و امکان برگشت آن نه تنها برای خود زن بلکه برای مردان و حتی برای وکلای تازه کار و دانشجویان حقوق از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این مقاله با هدف روشن ساختن ابعاد مختلف این موضوع و ارائه یک راهنمای جامع حقوقی به تحلیل انواع بخشش مهریه و شرایط رجوع از هر یک می پردازد و اطلاعات کاربردی را برای تصمیم گیری آگاهانه فراهم می آورد.

اهمیت و ماهیت حقوقی مهریه در نظام خانواده

مهریه مالی است که مرد در هنگام عقد ازدواج یا پس از آن متعهد به پرداخت آن به زن می شود. این تعهد شرعی و قانونی نقش بسزایی در تضمین حقوق مالی زن و ایجاد پشتوانه اقتصادی برای او دارد. قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران به وضوح بر مالکیت زن نسبت به مهریه تأکید می کند و این حق را غیرقابل خدشه می داند.

زنان به دلایل گوناگونی اقدام به بخشش مهریه خود می کنند. گاهی این اقدام ناشی از علاقه و روابط عاطفی عمیق بین زوجین است که در فضایی از اعتماد و محبت شکل می گیرد. در برخی موارد بخشش مهریه ابزاری برای دستیابی به حقوق دیگر مانند حق طلاق یا حضانت فرزند در جریان اختلافات خانوادگی و طلاق توافقی محسوب می شود. فشارهای خانوادگی از سوی همسر یا خانواده همسر نیز می تواند یکی از عوامل مؤثر در تصمیم گیری برای بخشش مهریه باشد. هر یک از این دلایل درک عواقب حقوقی بخشش را برای زن بیش از پیش ضروری می سازد تا از پشیمانی های احتمالی در آینده جلوگیری شود.

مفهوم رجوع از بخشش مهریه و الزامات حقوقی آن

رجوع از بخشش مهریه به معنای مطالبه مجدد مهریه ای است که زن قبلاً از آن صرف نظر کرده یا آن را به همسرش بخشیده است. این مفهوم در نظام حقوقی ایران با ابهامات و پیچیدگی های خاصی همراه است چرا که امکان رجوع مطلق نبوده و کاملاً به ماهیت حقوقی و نوع سند تنظیمی برای بخشش بستگی دارد. بر خلاف تصور رایج تمامی انواع بخشش مهریه قابل برگشت نیستند و شناسایی نوع دقیق اقدام صورت گرفته کلید اصلی در تشخیص امکان یا عدم امکان رجوع به مهریه خواهد بود.

تصمیم به رجوع از مهریه بخشیده شده نیازمند آگاهی عمیق از قوانین و مقررات مربوطه است و بدون مشاوره حقوقی تخصصی ممکن است زن با چالش های جدی مواجه شود. در ادامه به تفصیل به بررسی انواع بخشش مهریه و شرایط قانونی رجوع از هر یک می پردازیم تا تصویر روشنی از این فرآیند حقوقی ارائه شود.

بررسی انواع حقوقی بخشش مهریه و شرایط قانونی رجوع

بخشش مهریه در نظام حقوقی ایران به اشکال مختلفی صورت می گیرد که هر یک آثار حقوقی متفاوتی در پی دارند. این تفاوت ها تعیین کننده اصلی در قابل رجوع بودن یا نبودن مهریه بخشیده شده هستند. شناخت دقیق این مفاهیم و تمایز آن ها از یکدیگر برای هر فردی که با این موضوع درگیر است از اهمیت بالایی برخوردار است.

ابراء ذمه زوج: اسقاط قطعی دین

«ابراء ذمه زوج» یکی از رایج ترین اشکال بخشش مهریه است و به معنای ساقط کردن دین (بدهی) مرد از سوی زن نسبت به مهریه است. در این حالت زن به صراحت اعلام می کند که همسرش هیچ بدهی از بابت مهریه به او ندارد و ذمه او را از این تعهد بری می کند. ابراء یک عمل حقوقی یک جانبه است که نیاز به قبول مرد ندارد و به محض اراده و اعلام زن (معمولاً در دفاتر اسناد رسمی یا در دادگاه) دین ساقط می شود.

بر اساس ماده ۲۸۹ قانون مدنی ابراء از جمله اسباب سقوط تعهدات محسوب می شود. بنابراین در صورتی که بخشش مهریه به نحو ابراء صورت گرفته باشد به هیچ وجه قابل رجوع نیست. این بدان معناست که زن پس از ابراء نمی تواند مجدداً مهریه خود را مطالبه کند. بسیاری از افراد این نوع بخشش را با هبه اشتباه می گیرند در حالی که آثار حقوقی آن ها کاملاً متفاوت است. به عنوان مثال اگر زنی با مراجعه به دفترخانه اسناد رسمی سندی را امضا کند که در آن قید شده «ذمه همسرم را از بابت مهریه ابراء نمودم» این اقدام قطعی و غیرقابل برگشت خواهد بود.

هبه مهریه: امکان رجوع مشروط

«هبه مهریه» به معنای بخشیدن مهریه به همسر به صورت هدیه یا عطیه است. تفاوت کلیدی هبه با ابراء در این است که در هبه مالکیت مال (چه عین معین و چه دین) از زن به مرد منتقل می شود در حالی که در ابراء صرفاً بدهی ساقط می گردد. امکان رجوع از هبه مهریه بر خلاف ابراء در برخی موارد وجود دارد اما این امکان مشروط به شرایط خاصی است که در قانون مدنی پیش بینی شده اند.

بررسی دقیق نوع مال مهریه و چگونگی انتقال آن در قالب هبه برای تعیین امکان رجوع ضروری است.

هبه مهریه عین معین (مانند املاک و خودرو)

اگر مهریه زن به صورت «عین معین» باشد یعنی مالی مشخص و فیزیکی مانند یک دانگ از خانه یک دستگاه خودرو یا قطعه ای زمین و زن آن را به همسرش هبه کند اصولاً قابل رجوع است. این امکان رجوع بر اساس ماده ۸۰۳ قانون مدنی محقق می شود مشروط بر اینکه:

1. عین موهوبه (همان مال بخشیده شده) هنوز در مالکیت شوهر باشد و از بین نرفته باشد.
2. هبه معوض نباشد؛ یعنی زن در قبال بخشش آن مال چیزی از مرد دریافت نکرده باشد. در صورتی که هبه معوض باشد و عوض (چیزی که در قبال هبه گرفته شده) به زن پرداخت شده باشد حق رجوع از بین می رود.

موارد عدم رجوع از هبه عین معین:

• اگر هبه معوض باشد و عوض دریافت شده باشد.
• اگر عین موهوبه تلف شده باشد (مثلاً خانه سوخته باشد).
• اگر عین موهوبه از مالکیت متهب (شوهر) خارج شده باشد (مثلاً آن را فروخته یا به دیگری هبه کرده باشد).
• اگر واهب (زن) یا متهب (شوهر) فوت کرده باشند.

به عنوان مثال اگر زنی سند یک دانگ از آپارتمان را به همسرش هبه کند و این دانگ هنوز به نام مرد باشد و در قبال آن چیزی دریافت نکرده باشد می تواند به این هبه رجوع کند.

هبه مهریه به صورت دین (سکه یا وجه نقد)

در صورتی که مهریه به صورت «دین» باشد مانند تعدادی سکه بهار آزادی یا مبلغ مشخصی وجه نقد که بر ذمه مرد است و زن آن را به همسرش هبه کند قابل رجوع نیست. این نوع هبه طبق ماده ۸۰۶ قانون مدنی که بیان می دارد: هر گاه داین طلب خود را به مدیون ببخشد حق رجوع ندارد. در واقع هبه دین به منزله ابراء ذمه محسوب می شود و همانند ابراء از عقود لازم و غیرقابل برگشت است. اگر زن ۱۱۰ سکه بهار آزادی مهریه خود را که بر عهده همسرش بوده به او هبه کند این اقدام معادل ابراء است و دیگر نمی تواند آن را پس بگیرد.

صلح مهریه: قراردادی لازم و غیرقابل رجوع

«صلح مهریه» به معنای توافق بین زن و شوهر بر سر مهریه در قالب عقد صلح است. عقد صلح یک قرارداد لازم محسوب می شود که هدف از آن حل و فصل یک اختلاف موجود یا پیشگیری از وقوع اختلاف است. این عقد می تواند به صورت معوض (در ازای دریافت چیزی) یا رایگان (مجانی) باشد. ماهیت لازم بودن عقد صلح آن را از برخی جهات شبیه به عقد بیع و از جهات دیگر متمایز می کند.

از ویژگی های مهم عقد صلح این است که به هیچ وجه قابل رجوع نیست مگر اینکه حق فسخ در ضمن خود عقد شرط شده باشد (مانند حق فسخ برای یکی از طرفین یا هر دو) یا طرفین به صورت متقابل و با رضایت یکدیگر اقدام به فسخ آن (اقاله) نمایند. این استحکام حقوقی باعث می شود که صلح مهریه یکی از قطعی ترین راه های بخشش مهریه تلقی شود. به عنوان مثال اگر زنی در ازای دریافت حق طلاق تمام مهریه خود را به صورت صلح به همسرش ببخشد این بخشش قطعی و غیرقابل بازگشت است و پس از امضای سند صلح زن نمی تواند به مهریه اش رجوع کند.

بذل مهریه: رجوع محدود به دوران عده

اصطلاح «بذل مهریه» عمدتاً در سیاق طلاق های خلع و مبارات به کار می رود. در این نوع از طلاق ها زن که از زندگی مشترک کراهت دارد و خواهان جدایی است مالی (معمولاً تمام یا قسمتی از مهریه خود) را به شوهرش می بخشد تا او را طلاق دهد. در واقع بذل نوعی معامله برای کسب رضایت مرد به طلاق است.

امکان رجوع از بذل مهریه یک استثنای مهم دارد: بله قابل رجوع است اما فقط در دوران عده طلاق. دوران عده مدت زمانی است که زن پس از طلاق تا پیش از ازدواج مجدد باید صبر کند. اگر زن در طول این مدت پشیمان شود و به مهریه یا مالی که بذل کرده رجوع کند طلاق بائن (غیرقابل رجوع) به طلاق رجعی تبدیل می شود. تبعات این رجوع این است که مرد نیز حق رجوع به زندگی زناشویی را پیدا می کند و می تواند بدون نیاز به عقد جدید به همسر سابق خود رجوع کرده و زندگی مشترک را از سر بگیرد. به عنوان مثال زنی در طلاق خلع مهریه اش را بذل می کند. اگر در طول سه ماه عده زن پشیمان شده و به مهریه اش رجوع کند مرد نیز می تواند به او رجوع کند.

اقرار به وصول مهریه: اثبات دشوار عدم دریافت

«اقرار به وصول مهریه» زمانی رخ می دهد که زن در یک سند رسمی (مانند سند اقرارنامه در دفترخانه اسناد رسمی) یا در یک محکمه قضایی اقرار می کند که تمام یا قسمتی از مهریه خود را از همسرش دریافت کرده است. این اقرار سندیت قانونی داشته و فرض بر این است که زن مهریه خود را واقعاً وصول کرده است.

امکان رجوع از اقرار به وصول مهریه بله اما اثبات آن بسیار دشوار است. زن باید بتواند در دادگاه ثابت کند که اقرار او صوری بوده یا تحت اکراه اجبار اشتباه یا تدلیس (فریب) صورت گرفته و در واقع هیچ مهریه ای دریافت نکرده است. بار اثبات در این موارد بر عهده زنی است که ادعای خلاف ظاهر سند رسمی را دارد. ماده ۷۰ قانون ثبت اقرار رسمی را معتبر می داند و ابطال آن را منوط به اثبات عدم صحت آن از طریق ادله قوی می داند. به عنوان مثال اگر زنی تحت فشار شدید همسر در دفترخانه اقرار به دریافت مهریه کند برای پس گرفتن آن باید با ارائه مدارک و شواهد متقن (مثل فایل های صوتی پیامک ها شهادت شهود) در دادگاه ثابت کند که این اقرار واقعی نبوده است.

بسیاری از دعاوی مهریه بخشیده شده در دادگاه ها به دلیل عدم آگاهی از تفاوت های ماهوی میان ابراء و هبه یا ناتوانی در اثبات اکراه و اجبار در اقرار به وصول به نتیجه دلخواه زوجه نمی رسند. این نکته تأکید می کند که مشورت با وکیل متخصص پیش از هر اقدامی حیاتی است.

جمع بندی نهایی: مهریه بخشیده شده در چه صورتی قابل رجوع است؟

همانطور که توضیح داده شد امکان رجوع از مهریه بخشیده شده بستگی کامل به نوع اقدام حقوقی انجام شده دارد. برای جمع بندی و درک بهتر می توانیم موارد قابل رجوع و غیرقابل رجوع را به صورت خلاصه بررسی کنیم:

نوع بخشش مهریه	امکان رجوع	توضیحات کلیدی
ابراء ذمه زوج	خیر	اسقاط قطعی دین غیرقابل برگشت (ماده ۲۸۹ قانون مدنی)
هبه مهریه عین معین (مثل خانه خودرو)	بله (مشروط)	در صورت بقای عین موهوبه در ملکیت متهب معوض نبودن هبه و عدم فوت طرفین (ماده ۸۰۳ قانون مدنی)
هبه مهریه به صورت دین (مثل سکه وجه نقد)	خیر	در حکم ابراء است و قابل رجوع نیست (ماده ۸۰۶ قانون مدنی)
صلح مهریه	خیر	عقد لازم و غیرقابل فسخ (مگر با شرط خیار یا اقاله)
بذل مهریه (در طلاق خلع و مبارات)	بله (فقط در دوران عده)	با رجوع زن طلاق بائن به رجعی تبدیل می شود و مرد حق رجوع به زندگی را پیدا می کند.
اقرار به وصول مهریه	بله (بسیار دشوار)	نیاز به اثبات صوری بودن اکراه اجبار یا تدلیس (ماده ۷۰ قانون ثبت)

به طور خلاصه می توان گفت که بخشش مهریه به صورت ابراء یا صلح معمولاً قطعی و غیرقابل برگشت است. هبه مهریه به صورت دین نیز به دلیل تشابه با ابراء غالباً قابل رجوع نیست. تنها در صورتی که مهریه به صورت عین معین هبه شده باشد و شرایط قانونی رجوع فراهم باشد یا در طلاق خلع و مبارات در دوران عده و همچنین در موارد بسیار دشوار اثبات اکراه در اقرار به وصول امکان پس گرفتن مهریه وجود دارد.

تصمیم به بخشش مهریه یا رجوع از آن یک گام حقوقی با پیامدهای عمیق است که هرگز نباید بدون درک کامل از ماهیت حقوقی و مشورت با متخصصین برداشته شود.

فرآیند حقوقی مطالبه مهریه بخشیده شده (در صورت امکان رجوع)

در صورتی که بررسی های حقوقی نشان دهد امکان رجوع به مهریه بخشیده شده وجود دارد زن باید مراحل مشخصی را برای مطالبه آن طی کند. این فرآیند مستلزم آگاهی و دقت نظر است تا از هدر رفتن زمان و منابع جلوگیری شود.

گام های اصلی در این فرآیند عبارتند از:

1. مشاوره با وکیل متخصص خانواده: اولین و حیاتی ترین گام مراجعه به یک وکیل متخصص در امور خانواده است. وکیل با بررسی دقیق جزئیات پرونده نوع سند بخشش و مفاد آن امکان سنجی رجوع را انجام می دهد و بهترین مسیر حقوقی را پیشنهاد می کند.
2. بررسی دقیق نوع سند بخشش و مفاد آن: سندی که بر اساس آن مهریه بخشیده شده (اعم از ابراءنامه هبه نامه صلح نامه یا اقرارنامه) باید به دقت مطالعه شود. عبارات و کلمات به کار رفته در سند نقش کلیدی در تعیین سرنوشت دعوا دارند.
3. جمع آوری ادله و مستندات: اگر ادعای اکراه اجبار اشتباه یا تدلیس در بخشش مهریه مطرح است جمع آوری هرگونه مدرکی که این ادعا را ثابت کند (مانند پیامک فایل صوتی یا تصویری شهادت شهود مدارک پزشکی نشان دهنده وضعیت روانی در زمان بخشش) ضروری است.
4. طرح دعوای مناسب در دادگاه: بسته به نوع بخشش و شرایط پرونده وکیل دعوای حقوقی مناسبی را در دادگاه خانواده مطرح می کند. این دعوا می تواند شامل دعوای ابطال سند بخشش مهریه (در موارد اکراه یا صوری بودن) یا دعوای رجوع از هبه باشد.
5. پیگیری قضایی و اثبات ادعاها: پس از طرح دعوا پیگیری مستمر پرونده در مراحل مختلف دادرسی و ارائه دفاعیات لازم از اهمیت بالایی برخوردار است. اثبات ادعاهایی مانند اکراه یا صوری بودن اقرار معمولاً بسیار دشوار است و نیازمند شواهد و دلایل قوی است.

موفقیت در این فرآیند مستلزم همکاری نزدیک با وکیل و ارائه تمامی اطلاعات و مستندات موجود است.

توصیه های حقوقی پیشگیرانه برای بخشش مهریه

با توجه به پیچیدگی های حقوقی و پیامدهای بلندمدت بخشش مهریه اتخاذ تصمیمات آگاهانه و پیشگیرانه اهمیت بسزایی دارد. توصیه های زیر می تواند به زنانی که قصد بخشش مهریه خود را دارند کمک کند تا از حقوق خود محافظت کرده و از پشیمانی های احتمالی جلوگیری نمایند:

• همیشه قبل از هرگونه اقدام به بخشش مهریه با یک وکیل متخصص خانواده مشورت کنید: این مشاوره به شما کمک می کند تا از ماهیت حقوقی دقیق اقدام خود و پیامدهای آن به طور کامل آگاه شوید. یک وکیل می تواند تمامی گزینه های موجود را بررسی و بهترین راهکار را متناسب با شرایط شما ارائه دهد.
• به الفاظ و عبارات به کار رفته در اسناد رسمی دقت کنید: تفاوت میان «ابراء» «هبه» «صلح» و «اقرار به وصول» بسیار زیاد است و هر یک نتایج حقوقی متفاوتی دارند. اطمینان حاصل کنید که سند تنظیمی دقیقاً بیانگر نیت و قصد واقعی شماست و آثار حقوقی آن را می دانید.
• از اعتماد به توافقات شفاهی یا دست نوشته های عادی بدون مشاوره حقوقی پرهیز نمایید: این گونه توافقات از اعتبار حقوقی کمتری برخوردار بوده و اثبات آن ها در دادگاه دشوار است. همواره سعی کنید هرگونه توافق مرتبط با مهریه را به صورت رسمی و با حضور شاهد و مشاوره حقوقی ثبت کنید.
• از عواقب بلندمدت بخشش مهریه به ویژه در شرایط عاطفی یا تحت فشار آگاه باشید: تصمیم گیری در لحظات حساس و تحت تأثیر احساسات یا فشار بیرونی می تواند به از دست دادن یک حق مالی مهم منجر شود که جبران آن در آینده بسیار دشوار یا غیرممکن است.
• بخشش مهریه را در دفاتر اسناد رسمی انجام دهید: تنظیم سند رسمی از اعتبار قانونی بالاتری برخوردار است و از بروز اختلافات آتی جلوگیری می کند. با این حال حتی در دفاتر رسمی نیز باید از نوع بخشش (ابراء هبه و …) و جزئیات آن مطلع باشید.

این توصیه ها به منظور افزایش آگاهی و حفظ حقوق زنان در مواجهه با موضوع حساس بخشش مهریه ارائه شده اند.

سوالات متداول

آیا بخشش مهریه تحت فشار و اجبار قابل برگشت است؟

بله بخشش مهریه ای که تحت فشار اکراه یا اجبار صورت گرفته باشد از نظر حقوقی باطل است و قابل برگشت محسوب می شود. با این حال اثبات اکراه و اجبار در دادگاه بسیار دشوار است و نیاز به ارائه مدارک و شواهد قوی دارد که نشان دهد اراده آزاد و رضایت واقعی وجود نداشته است.

چگونه می توان مهریه هبه شده را پس گرفت؟

اگر مهریه به صورت هبه عین معین (مانند ملک یا خودرو) به همسر بخشیده شده باشد و آن مال هنوز در مالکیت همسر باشد و در قبال آن نیز عوضی دریافت نشده باشد زن می تواند به آن رجوع کند. اما اگر مهریه به صورت دین (مثل سکه یا پول) هبه شده باشد طبق قانون این هبه در حکم ابراء است و قابل رجوع نیست.

آیا مرد می تواند زن را به بخشش مهریه مجبور کند؟

خیر از نظر قانونی مرد حق ندارد زن را به بخشش مهریه مجبور کند. مهریه حق مالی زن است و هرگونه اقدام در خصوص آن باید با اراده آزاد و رضایت کامل او صورت گیرد. در صورت اعمال فشار یا اجبار این اقدام می تواند از نظر حقوقی بی اعتبار تلقی شود اگرچه اثبات آن در دادگاه دشواری های خاص خود را دارد.

تا چه زمانی می توان به مهریه بذل شده در طلاق خلع رجوع کرد؟

زن تنها در دوران عده طلاق (حدود سه ماه و ۱۰ روز پس از طلاق) می تواند به مهریه یا مالی که در طلاق خلع یا مبارات بذل کرده است رجوع کند. پس از پایان دوران عده حق رجوع از بین می رود. با رجوع زن به بذل طلاق بائن به طلاق رجعی تبدیل شده و مرد نیز حق رجوع به زندگی مشترک را خواهد داشت.

تفاوت اصلی هبه دین و ابراء چیست؟

تفاوت اصلی در ماهیت حقوقی آن هاست. «ابراء» اسقاط مستقیم دین است؛ یعنی طلبکار (زن) بدهی (مهریه) را از گردن بدهکار (مرد) برمی دارد و مرد دیگر تعهدی ندارد و این عمل غیرقابل رجوع است. «هبه دین» نیز بخشیدن طلب به بدهکار است که طبق ماده ۸۰۶ قانون مدنی حکم ابراء را دارد و پس از وقوع آن داین حق رجوع ندارد. در عمل هر دو در خصوص مهریه ای که به صورت دین است (مثل سکه و وجه نقد) منجر به عدم امکان رجوع می شوند.

آیا بخشش مهریه در دوران عقد با بعد از آن تفاوت دارد؟

از نظر ماهیت حقوقی بخشش (اعم از ابراء هبه صلح و اقرار) تفاوت عمده ای بین دوران عقد و پس از آن وجود ندارد. هر زمان که زن مالک مهریه شود (که به محض عقد رخ می دهد) می تواند آن را ببخشد. با این حال ممکن است دلایل و فشارهایی که در دوران عقد منجر به بخشش مهریه می شود با دوران پس از آن متفاوت باشد و این عوامل می توانند در فرآیند اثبات اکراه یا صوری بودن بخشش نقش داشته باشند.

برای اثبات صوری بودن اقرار به وصول مهریه چه مدارکی لازم است؟

برای اثبات صوری بودن اقرار به وصول مهریه نیاز به مدارک و شواهد قوی دارید. این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد: شهادت شهود مبنی بر عدم دریافت مهریه پیامک ها نامه ها یا فایل های صوتی/تصویری که نشان دهنده عدم پرداخت واقعی مهریه یا فشار برای اقرار باشد و همچنین مدارکی که وضعیت مالی مرد را در زمان اقرار بررسی کند و نشان دهد توان پرداخت مهریه را نداشته است.

هرگونه اقدام در زمینه بخشش یا رجوع به مهریه باید با آگاهی کامل از تبعات حقوقی آن صورت گیرد. عدم رعایت اصول قانونی می تواند منجر به از دست رفتن دائمی یک حق مالی مهم شود.

در نهایت آگاهی از ابعاد دقیق حقوقی مربوط به بخشش مهریه و امکان برگشت آن نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت است. این مقاله نشان داد که پاسخ به سوال آیا مهریه بخشیده شده قابل برگشت است هرگز یک بله یا خیر قاطع نیست و کاملاً به نوع اقدام حقوقی انجام شده (ابراء هبه صلح بذل یا اقرار به وصول) بستگی دارد. تفاوت های ظریف در این مفاهیم می تواند سرنوشت مالی و حقوقی زن را به کلی تغییر دهد و او را از حقوق خود محروم سازد یا بالعکس راه را برای استیفای مجدد حقوقش باز کند.

با توجه به پیچیدگی های موجود و اهمیت این موضوع در زندگی افراد توصیه اکید می شود که پیش از هرگونه تصمیم گیری در خصوص بخشش یا رجوع به مهریه حتماً با وکلای متخصص در امور خانواده مشورت نمایید. این مشاوره ها می تواند شما را از حقوق خود به طور کامل آگاه سازد و کمک کند تا با شناخت کامل از قوانین و پیامدهای هر اقدام بهترین و آگاهانه ترین تصمیم را برای آینده خود و خانواده تان اتخاذ کنید.