اجازه محضری خروج از کشور

اجازه محضری خروج از کشور سندی حیاتی برای برخی از شهروندان ایرانی است که قصد سفر به خارج از مرزها را دارند. این سند که به صورت رسمی در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود به ویژه برای زنان متاهل و افراد زیر ۱۸ سال از اهمیت بالایی برخوردار است و در واقع مجوز قانونی برای دریافت گذرنامه و ترک کشور محسوب می شود. درک دقیق مبانی قانونی مراحل اجرایی و مدارک مورد نیاز برای اخذ این اجازه از هرگونه چالش احتمالی پیشگیری کرده و مسیر سفر را هموار می سازد.

مبنای قانونی اجازه خروج از کشور: ماده ۱۸ قانون گذرنامه

مبنای قانونی الزام به اخذ اجازه محضری برای خروج از کشور به طور عمده در بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه جمهوری اسلامی ایران ریشه دارد. این ماده صراحتاً شرایط صدور گذرنامه را برای گروه های خاصی از افراد تعیین کرده است. طبق تبصره ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه زنان شوهردار حتی اگر کمتر از ۱۸ سال تمام داشته باشند برای دریافت گذرنامه نیازمند موافقت کتبی همسر خود هستند. در شرایط اضطراری نیز این اجازه می تواند با حکم دادستان شهرستان محل درخواست گذرنامه صادر شود. دادستان موظف است حداکثر ظرف سه روز نظر خود را اعلام نماید.

مفهوم موافقت کتبی شوهر به معنای رضایت رسمی و مستند است که باید در یکی از دفاتر اسناد رسمی به ثبت برسد. این رضایت صرفاً یک اعلام شفاهی نیست بلکه یک سند حقوقی است که در آن شوهر به همسرش اجازه خروج از کشور را اعطا می کند. تبیین بندهای قانونی مرتبط با این موضوع نشان می دهد که قانونگذار حق خروج از کشور را برای زنان متاهل و افراد زیر ۱۸ سال مشروط به کسب رضایت از قیم یا ولی قهری (در مورد افراد زیر ۱۸ سال) و همسر (در مورد زنان متاهل) قرار داده است. این شرط از اصول شرعی و حقوقی خانواده در ایران نشأت می گیرد که مسئولیت سرپرستی خانواده را بر عهده مرد قرار می دهد.

البته قانونگذار برای جلوگیری از محدودیت های بی مورد استثنائاتی را نیز در همین ماده پیش بینی کرده است که در ادامه به تفصیل مورد بررسی قرار خواهد گرفت. این استثنائات شامل مواردی مانند اقامت شوهر در خارج از کشور یا ازدواج با مرد خارجی با حفظ تابعیت ایرانی است. درک دقیق این ماده قانونی برای هر فردی که قصد خروج از کشور را دارد ضروری است تا با آگاهی کامل نسبت به حقوق و وظایف خود اقدام نماید.

چه کسانی به اجازه محضری خروج از کشور نیاز دارند؟

آگاهی از اینکه چه افرادی ملزم به اخذ اجازه محضری خروج از کشور هستند اولین گام در برنامه ریزی برای سفرهای خارجی است. این الزام قانونی عمدتاً دو گروه اصلی را شامل می شود: زنان متاهل و افراد زیر ۱۸ سال.

زنان متاهل

مطابق بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه تمام زنان متاهل فارغ از سنشان برای دریافت گذرنامه و همچنین خروج از کشور نیازمند ارائه موافقت کتبی و رسمی همسر خود هستند. این الزام حتی برای سفرهای کوتاه زیارتی (مانند اربعین) کاری یا تحصیلی نیز پابرجاست. رضایت نامه باید به صورت محضری تنظیم و به مراجع مربوطه ارائه شود.

وضعیت زنان در عقد موقت (صیغه) نیز در این زمینه حائز اهمیت است. بر اساس نظریه مشورتی اداره حقوقی قوه قضاییه در صورت ثبت رسمی ازدواج موقت در شناسنامه زوجه ایشان نیز همانند زنان در عقد دائم نیازمند کسب اجازه خروج از کشور از همسر موقت خود می باشند. بنابراین نوع عقد تاثیری بر این الزام ندارد مشروط بر اینکه ازدواج به صورت قانونی ثبت شده باشد.

در صورت عدم رضایت همسر چالش های جدی برای زن به وجود می آید و امکان اخذ گذرنامه یا خروج از کشور از او سلب می شود. در چنین شرایطی راهکارهای حقوقی خاصی نظیر درخواست از دادستان در موارد اضطراری یا ارائه شواهد سوءاستفاده از حق می تواند مورد بررسی قرار گیرد اما این موارد اغلب زمان بر و پیچیده اند.

افراد زیر ۱۸ سال

قانونگذار برای افراد زیر ۱۸ سال نیز شرایط خاصی را برای خروج از کشور در نظر گرفته است. چه دختر باشند و چه پسر این افراد برای دریافت گذرنامه و سفر خارجی به اجازه رسمی ولی قهری خود (پدر یا جد پدری) یا قیم نیاز دارند. این رضایت نامه نیز باید به صورت محضری تنظیم شود.

برای دختران و پسران مجرد زیر ۱۸ سال حضور ولی قهری یا قیم در دفتر اسناد رسمی و امضای رضایت نامه الزامی است. این قاعده در راستای حمایت از حقوق minors و مسئولیت سرپرستان قانونی تدوین شده است. در مورد زنان متاهل زیر ۱۸ سال وضعیت پیچیده تر است؛ این افراد علاوه بر رضایت همسر ممکن است در برخی موارد به رضایت ولی یا قیم خود نیز نیاز داشته باشند هرچند که رضایت همسر در اولویت است و اغلب کافی تلقی می شود.

موارد خاص

علاوه بر اخذ گذرنامه اولیه در برخی موارد خاص دیگر نیز نیاز به اجازه محضری خروج از کشور وجود دارد. به عنوان مثال اگر اعتبار گذرنامه به پایان برسد و فرد نیاز به تمدید یا دریافت گذرنامه جدید داشته باشد همان قواعد اولیه اعمال می شود. به این معنی که زنان متاهل همچنان نیازمند رضایت همسر و افراد زیر ۱۸ سال نیازمند رضایت ولی/قیم خود هستند مگر اینکه اجازه دائمی (مانند وکالت بلاعزل) قبلاً اخذ شده باشد یا یکی از استثنائات قانونی شامل حال آن ها شود.

بر اساس بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه زنان شوهردار و افراد زیر ۱۸ سال نیازمند اخذ اجازه محضری برای دریافت گذرنامه و خروج از کشور هستند مگر در موارد استثنائی.

استثنائات قانونی: موارد عدم نیاز به اجازه محضری

در حالی که اصل بر لزوم اخذ اجازه محضری خروج از کشور برای زنان متاهل و افراد زیر ۱۸ سال است قانونگذار برای برخی موارد خاص استثنائاتی را در نظر گرفته است که افراد را از این الزام معاف می کند. آگاهی از این استثنائات می تواند راهگشای بسیاری از مسائل باشد.

زنان متاهل

• زنانی که شوهرشان مقیم خارج از کشور است: اگر شوهر به صورت دائمی در خارج از کشور اقامت داشته باشد و این اقامت به تأیید مراجع ذی صلاح برسد زن برای خروج از کشور نیاز به اجازه مجدد همسر نخواهد داشت. این استثناء در متن خود ماده ۱۸ قانون گذرنامه نیز تصریح شده است.

• زنانی که با مرد خارجی ازدواج کرده و تابعیت ایرانی خود را حفظ کرده اند: اگر زنی با مردی که تابعیت غیرایرانی دارد ازدواج کند و تصمیم به حفظ تابعیت ایرانی خود بگیرد برای خروج از کشور نیازی به اجازه همسر خارجی خود نخواهد داشت. این مورد نیز در قانون گذرنامه به صراحت ذکر شده است.

• اخذ وکالت بلاعزل خروج از کشور: یکی از مهم ترین راهکارهای عملی برای زنان متاهل که تمایل به سفرهای مکرر یا خروج طولانی مدت از کشور دارند اخذ وکالت بلاعزل از همسر است. این وکالت نامه باید در دفاتر اسناد رسمی تنظیم شود و به زن این حق را می دهد که بدون نیاز به اجازه مجدد در هر بار سفر از کشور خارج شود. وکالت بلاعزل به معنای سلب حق فسخ وکالت از موکل (شوهر) است و تا زمانی که خود زن نخواهد یا وکالت نامه باطل نشود اعتبار دارد. این روش مزایای فراوانی دارد از جمله جلوگیری از مشکلات احتمالی در صورت عدم دسترسی به همسر یا تغییر نظر وی اما باید در تنظیم آن دقت کافی به عمل آید تا تمامی ابعاد مربوط به خروج از کشور را پوشش دهد.

• شروط ضمن عقد ازدواج: راهکار دیگر برای زنان گنجاندن حق خروج از کشور به عنوان شرط ضمن عقد ازدواج است. با این شرط زن از ابتدای زندگی مشترک حق خروج از کشور را به دست می آورد و دیگر نیازی به اجازه همسر در هر بار سفر نخواهد داشت. این شرط باید در متن قباله ازدواج و در دفاتر ثبت ازدواج به صراحت ذکر و امضا شود. تفاوت اصلی آن با وکالت بلاعزل این است که شرط ضمن عقد از زمان ازدواج جزء حقوق زن می شود در حالی که وکالت بلاعزل می تواند در هر زمان از زندگی مشترک تنظیم شود.

• موارد اضطراری با اجازه دادستان: در شرایطی که خروج زن از کشور به دلیل ضرورت های پزشکی تحصیلی یا سایر موارد اضطراری حیاتی باشد و همسر از دادن اجازه خودداری کند یا امکان دسترسی به وی نباشد زن می تواند با مراجعه به دادستان شهرستان محل درخواست گذرنامه تقاضای مجوز خروج نماید. دادستان موظف است حداکثر ظرف سه روز به این درخواست رسیدگی کند. اثبات اضطرار و فوریت در این موارد بسیار مهم است.

• فوت همسر: در صورت فوت همسر ارائه گواهی فوت همسر یا شناسنامه باطل شده او به مراجع ذی صلاح زن را از نیاز به اجازه خروج معاف می کند. در این حالت زن دیگر متاهل محسوب نمی شود و می تواند بدون نیاز به اجازه فرد دیگری برای خروج از کشور اقدام کند.

• زنان دارای مسئولیت های دولتی/سیاسی: زنانی که دارای سمت های خاص دولتی یا سیاسی هستند و ماموریت های خارجی دارند اغلب با گذرنامه های خدمت یا سیاسی سفر می کنند. در این موارد نیازی به اجازه همسر نیست زیرا خروج آن ها در راستای انجام وظایف ملی و دولتی تلقی می شود.

افراد مجرد

دختران و پسران مجردی که به سن قانونی ۱۸ سال تمام رسیده اند برای خروج از کشور نیازی به اجازه پدر یا هیچ ولی قهری دیگری ندارند. این افراد به محض رسیدن به ۱۸ سالگی دارای اهلیت کامل قانونی محسوب شده و می توانند به صورت مستقل برای دریافت گذرنامه و سفرهای خارجی خود اقدام کنند.

مراحل و فرایند اخذ اجازه محضری خروج از کشور

اخذ اجازه محضری خروج از کشور یک فرایند حقوقی مشخص است که باید با دقت و رعایت تمامی مراحل انجام شود. این فرایند شامل سه گام اصلی است که در ادامه به تفصیل توضیح داده می شود:

قبل از مراجعه به دفتر اسناد رسمی

اولین قدم پیش از مراجعه به دفاتر اسناد رسمی تهیه فرم درخواست صدور گذرنامه است. اگر فردی (اعم از زن متاهل یا فرد زیر ۱۸ سال) برای اولین بار قصد اخذ گذرنامه را دارد یا گذرنامه قبلی او منقضی شده و نیاز به گذرنامه جدید دارد باید فرم مربوطه را از دفاتر خدمات الکترونیک انتظامی (پلیس+۱۰) دریافت و تکمیل نماید. تکمیل دقیق این فرم با اطلاعات صحیح برای انجام مراحل بعدی ضروری است.

همچنین جمع آوری تمامی مدارک هویتی لازم (که در بخش های آتی به آن پرداخته خواهد شد) از جمله شناسنامه و کارت ملی خود و همسر یا ولی/قیم پیش از مراجعه به دفتر اسناد رسمی توصیه می شود تا از اتلاف وقت و مراجعات مکرر جلوگیری شود.

مراجعه به دفتر اسناد رسمی

پس از آماده سازی مقدمات نوبت به حضور در یکی از دفاتر اسناد رسمی می رسد. در این مرحله حضور تمام طرفین مربوطه الزامی است:

• برای زنان متاهل: حضور همسر (زوج) و خود زن (زوجه) به همراه اصل و کپی مدارک هویتی (شناسنامه و کارت ملی) ضروری است.

• برای افراد زیر ۱۸ سال: حضور ولی قهری (پدر یا جد پدری) یا قیم به همراه اصل و کپی مدارک هویتی خود و فرد زیر ۱۸ سال و همچنین مدارک اثبات ولایت یا قیمومیت (مانند شناسنامه فرد زیر ۱۸ سال که نام پدر در آن ثبت شده است یا حکم قیمومیت) لازم است.

در دفتر اسناد رسمی فرم رضایت نامه محضری توسط سردفتر تهیه و به طرفین ارائه می شود. این فرم باید به دقت مطالعه و پس از اطمینان از صحت اطلاعات توسط فرد اعطاکننده اجازه (شوهر ولی یا قیم) امضا شود. سپس سردفتر امضای وی را تأیید و با مهر و امضای خود به رضایت نامه رسمیت قانونی می بخشد. این سند مجوز رسمی و لازم برای اقدام جهت گذرنامه خواهد بود.

پس از اخذ رضایت نامه

با در دست داشتن رضایت نامه محضری معتبر مرحله نهایی برای متقاضی آغاز می شود. فرد باید به همراه تمامی مدارک لازم برای صدور گذرنامه (از جمله رضایت نامه محضری مدارک هویتی عکس و فرم تکمیل شده) به یکی از دفاتر پلیس+۱۰ مراجعه کند. در این دفاتر درخواست صدور یا تمدید گذرنامه ثبت شده و پس از طی مراحل اداری و بررسی مدارک گذرنامه صادر و به آدرس متقاضی ارسال خواهد شد. اطمینان از اعتبار رضایت نامه و کامل بودن سایر مدارک در این مرحله حیاتی است.

مدارک لازم برای اخذ اجازه محضری خروج از کشور

برای تسهیل فرایند اخذ اجازه محضری خروج از کشور جمع آوری دقیق و کامل مدارک پیش از مراجعه به دفاتر اسناد رسمی یا پلیس+۱۰ از اهمیت بالایی برخوردار است. این مدارک بسته به وضعیت متقاضی (زن متاهل یا فرد زیر ۱۸ سال) متفاوت خواهد بود.

برای زوجین (در مورد زنان متاهل)

• اصل و کپی شناسنامه زوج و زوجه: شناسنامه باید عکس دار و دارای اعتبار باشد.

• اصل و کپی کارت ملی زوج و زوجه: کارت ملی باید معتبر باشد و تاریخ انقضای آن نگذشته باشد.

• فرم تکمیل شده درخواست صدور گذرنامه: این فرم از دفاتر پلیس+۱۰ قابل دریافت است و در صورت نیاز به گذرنامه جدید یا تمدید آن باید پیش از مراجعه به محضر تکمیل شود.

• گذرنامه قبلی (در صورت وجود): اگر زوجه پیش از این گذرنامه داشته است ارائه اصل آن الزامی است.

برای ولی/قیم و فرد زیر ۱۸ سال

• اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی ولی/قیم و فرد زیر ۱۸ سال: تمامی مدارک هویتی باید معتبر باشند.

• مدارک اثبات ولایت یا قیمومیت: برای اثبات ولایت شناسنامه فرد زیر ۱۸ سال که در آن نام پدر ثبت شده کافی است. در مورد قیمومیت ارائه حکم رسمی قیمومت صادر شده از دادگاه الزامی است.

مدارک تکمیلی در موارد خاص

• وکالت نامه بلاعزل (در صورت وجود): اگر حق خروج از کشور از طریق وکالت بلاعزل به زن اعطا شده باشد ارائه اصل وکالت نامه معتبر ضروری است.

• گواهی فوت همسر: در صورتی که همسر فوت کرده باشد ارائه گواهی فوت یا شناسنامه باطل شده همسر (با ثبت فوت) جهت اثبات عدم نیاز به اجازه همسر لازم است.

• حکم دادستان (در موارد اضطراری): در مواردی که اجازه خروج از طریق حکم دادستان صادر شده باشد ارائه اصل حکم دادگاه الزامی است.

تأکید می شود که تمامی مدارک باید اصل و در صورت نیاز کپی آن ها نیز همراه متقاضیان باشد تا فرایند با سرعت بیشتری پیش برود. عدم ارائه هر یک از مدارک می تواند منجر به تأخیر در روند اخذ اجازه و گذرنامه شود.

هزینه اخذ اجازه محضری خروج از کشور

آگاهی از هزینه های مرتبط با اخذ اجازه محضری خروج از کشور بخش مهمی از برنامه ریزی برای این فرایند است. این هزینه ها عمدتاً شامل حق التحریر دفاتر اسناد رسمی و در کنار آن سایر هزینه های مربوط به صدور یا تمدید گذرنامه می باشد.

برای اخذ اجازه محضری خروج از کشور اعم از رضایت نامه خروج از کشور برای زنان متاهل یا رضایت نامه ولی قهری برای خروج از کشور (برای افراد زیر ۱۸ سال) باید به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه شود. این دفاتر بابت تنظیم و ثبت این اسناد مبلغی را به عنوان حق التحریر دریافت می کنند. مبلغ حق التحریر بر اساس بخشنامه های سالانه قوه قضاییه تعیین و اعلام می شود و ممکن است هر ساله تغییر کند. در حال حاضر حق التحریر برای تنظیم رضایت نامه مبلغ معینی است که به صورت شفاف توسط سردفتران اعلام می گردد. به عنوان مثال در آخرین بخشنامه ها هزینه اخذ رضایت نامه های از این دست حدوداً ۱۰۰,۰۰۰ تومان (۱,۰۰۰,۰۰۰ ریال) اعلام شده است.

پرداخت این هزینه معمولاً به صورت نقدی یا از طریق دستگاه های کارتخوان موجود در دفاتر اسناد رسمی امکان پذیر است و نیازی به مراجعه به بانک های خاص یا درگاه های اینترنتی نیست. مهم است که متقاضیان قبل از مراجعه از مبلغ دقیق حق التحریر مطلع شوند.

علاوه بر هزینه محضری باید به هزینه های دیگری نیز توجه داشت که مستقیماً به فرایند صدور یا تمدید گذرنامه مربوط می شوند. این هزینه ها شامل مبالغی برای صدور گذرنامه عوارض دولتی هزینه های پستی و همچنین هزینه های مربوط به خدمات پلیس+۱۰ است که باید جداگانه و در هنگام مراجعه به دفاتر پلیس+۱۰ پرداخت شوند. بنابراین بودجه بندی کلی برای خروج از کشور باید شامل هر دو بخش هزینه محضری و هزینه های گذرنامه باشد.

اعتبار اجازه خروج از کشور و تمدید گذرنامه

یکی از سوالات کلیدی برای افرادی که اجازه محضری خروج از کشور را دریافت می کنند مدت اعتبار این اجازه و نحوه تمدید گذرنامه در آینده است. درک این موارد به جلوگیری از مشکلات احتمالی کمک می کند.

مدت اعتبار اجازه محضری خروج از کشور که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود معمولاً تا پایان اعتبار گذرنامه ای است که بر اساس آن اجازه صادر شده است. به این معنی که تا زمانی که گذرنامه معتبر است زن متاهل می تواند با همان اجازه محضری (یا وکالت نامه بلاعزل) به دفعات از کشور خارج و وارد شود و نیازی به دریافت اجازه جدید برای هر سفر نخواهد بود.

در خصوص تمدید پاسپورت و اجازه همسر رویه فعلی پلیس مهاجرت و گذرنامه فراجا این است که اگر یک بار اجازه محضری خروج از کشور توسط همسر به صورت رسمی صادر شده باشد برای تمدید گذرنامه دیگر نیازی به اخذ اجازه مجدد از همسر نیست. این موضوع بدان معناست که همان رضایت نامه اولیه برای تمدید گذرنامه نیز کفایت می کند مگر در یک حالت استثنایی.

شرایط عدول از رضایت توسط همسر (ممنوع الخروجی) زمانی مطرح می شود که شوهر پس از اعطای اجازه اولیه تصمیم خود را تغییر داده و با مراجعه به اداره گذرنامه درخواست ممنوع الخروجی همسر خود را ارائه دهد. در این صورت اعتبار اجازه قبلی ساقط شده و زن ممنوع الخروج می شود. برای تمدید گذرنامه در چنین وضعیتی زن دوباره نیازمند کسب رضایت جدید از همسر خواهد بود.

برای حل این مشکل و اطمینان از خروج دائمی و بدون دغدغه اهمیت ثبت رسمی وکالت بلاعزل برای تمدید دائمی بسیار بالاست. با داشتن وکالت بلاعزل حق خروج از کشور به زن به صورت قطعی اعطا شده و همسر دیگر نمی تواند به راحتی از رضایت خود عدول کند یا مانع تمدید گذرنامه شود. این وکالت نامه امنیت حقوقی بیشتری را برای زنان فراهم می آورد و نیاز به مراجعات مکرر به همسر برای هر بار سفر یا تمدید گذرنامه را از بین می برد.

موارد خاص خروج از کشور

در کنار قوانین کلی برخی شرایط خاص نیز وجود دارند که نیازمند توجه ویژه در زمینه اجازه خروج از کشور هستند. این موارد شامل سفرهای زیارتی مانند اربعین و ماموریت های کاری زنان شاغل می شود.

اجازه خروج از کشور برای سفر اربعین

سفر زیارتی اربعین به عراق به دلیل حجم بالای مسافران و شرایط خاص صدور گذرنامه موقت همواره مورد سوال بسیاری از بانوان متاهل بوده است. در سال های اخیر پلیس مهاجرت و گذرنامه فراجا اقدام به صدور برگه هایی تحت عنوان گذرنامه موقت اربعین کرده است که برای این سفر خاص جایگزین گذرنامه بین المللی می شود.

در مورد نیاز به اجازه خروج همسر برای این گذرنامه های موقت رئیس اداره پلیس مهاجرت و گذرنامه فراجا اعلام کرده است که اگر زن متاهل قبلاً یک فرم محضری رضایت نامه خروج از کشور را اخذ کرده و همسرش اجازه خروج را به او داده باشد برای دریافت گذرنامه موقت اربعین نیازی به اجازه مجدد از شوهر نخواهد داشت. با این حال اگر پیش از این هیچ رضایت نامه ای صادر نشده باشد دریافت گذرنامه موقت اربعین نیز منوط به اخذ اجازه خروج همسر خواهد بود. بنابراین حتی برای سفرهای موقت و زیارتی نیز اصل لزوم کسب اجازه برای زنان متاهل پابرجا است.

اجازه خروج از کشور برای زنان شاغل (ماموریت های کاری)

زنان شاغلی که به دلیل ماموریت های کاری نیاز به سفر به خارج از کشور دارند نیز مشمول قوانین عمومی اجازه محضری خروج از کشور زن می شوند. به این معنا که اگر این زنان متاهل باشند اصالتاً برای خروج از کشور نیازمند رضایت همسر خود هستند.

با این حال برخی استثنائات و راهکارها برای این گروه نیز وجود دارد:

1. وکالت بلاعزل: بهترین راهکار برای زنان شاغل که سفرهای کاری مکرر دارند اخذ وکالت بلاعزل از همسر است که به آن ها اجازه خروج دائمی را می دهد.

2. شروط ضمن عقد: گنجاندن حق خروج از کشور برای ماموریت های کاری یا هر سفر دیگر در شروط ضمن عقد ازدواج نیز راهگشا خواهد بود.

3. مسئولیت های دولتی: زنانی که در سمت های دولتی فعالیت می کنند و دارای گذرنامه خدمت یا سیاسی هستند معمولاً برای ماموریت های کاری خود نیازی به اجازه همسر ندارند زیرا خروج آن ها در چارچوب وظایف سازمانی تعریف می شود.

در سایر موارد حتی برای ماموریت های کاری زن متاهل باید رضایت نامه همسر را ارائه دهد. این امر گاهی چالش هایی را برای زنان متخصص و مدیرانی که نیازمند حضور در کنفرانس ها یا پروژه های بین المللی هستند ایجاد می کند و بر لزوم برنامه ریزی حقوقی دقیق پیش از وقوع چنین موقعیت هایی تأکید دارد.

لایحه اصلاح قانون گذرنامه (آینده اجازه خروج از کشور)

بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه که خروج زنان متاهل را منوط به کسب اجازه محضری خروج از کشور از همسر دانسته در سالیان اخیر بحث ها و چالش های فراوانی را به همراه داشته است. سوءاستفاده های گاه به گاه از این حق به ویژه در مواردی مانند ممنوع الخروجی ورزشکاران زن ایرانی توسط همسرانشان توجه عمومی و نهادهای حقوقی را به خود جلب کرده است.

در واکنش به این مسائل معاونت امور زنان و خانواده رئیس جمهوری در سال ۱۴۰۰ لایحه ای را تحت عنوان «لایحه اصلاح بند (۳) ماده (۱۸) قانون گذرنامه و الحاق پنج تبصره به مواد (۱۸ و ۱۹) آن را در خصوص اصلاح ضوابط مربوط به اجازه زوج در صدور گذرنامه زوجه» تنظیم و به هیئت دولت ارائه نمود. هدف اصلی این لایحه تسهیل شرایط خروج از کشور برای زنان و کاهش وابستگی مطلق به رضایت همسر در برخی موارد است.

دلایل اصلی طرح این لایحه رفع مشکلات عملی موجود اعطای استقلال بیشتر به زنان در تصمیم گیری برای سفرهای خارجی (به ویژه برای مقاصد علمی شغلی و ورزشی) و همسوسازی قوانین با استانداردهای حقوق بشری است. این لایحه تلاش دارد تا با حفظ بنیان خانواده راهکارهایی برای مواردی که عدم رضایت همسر منجر به تضییع حقوق فردی و اجتماعی زن می شود ارائه دهد.

تا لحظه نگارش این مقاله لایحه مذکور در هیئت دولت مورد تصویب نهایی قرار نگرفته و به مجلس شورای اسلامی نیز ارسال نشده است. بنابراین وضعیت فعلی لایحه در مرحله بررسی و چکش کاری قرار دارد و هنوز به قانون تبدیل نشده است. تاثیرات احتمالی تصویب این لایحه می تواند گسترده باشد. از جمله مهم ترین آن ها می توان به کاهش موارد ممنوع الخروجی ناعادلانه افزایش مشارکت زنان در عرصه های بین المللی و تقویت حقوق فردی زنان اشاره کرد. انتظار می رود در صورت تصویب نهایی این لایحه به بازنگری اساسی در مفهوم اجازه خروج از کشور برای زنان منجر شود و رویکردی متعادل تر و عادلانه تر را در این زمینه فراهم آورد.

نمونه فرم محضری رضایت نامه خروج از کشور زن

فرم محضری رضایت نامه خروج از کشور زن سندی رسمی است که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شود و به موجب آن همسر (زوج) رضایت کتبی خود را برای خروج زوجه از کشور اعلام می کند. این فرم شامل اطلاعات کلیدی و مشخصاتی است که به سند رسمیت می بخشد و مراجع ذی صلاح آن را معتبر می دانند.

یک الگوی کلی از این فرم معمولاً شامل بخش های زیر است:

• مشخصات کامل زوج: نام نام خانوادگی نام پدر شماره شناسنامه شماره ملی تاریخ تولد محل صدور شناسنامه نشانی و کد پستی.

• مشخصات کامل زوجه: نام نام خانوادگی نام پدر شماره شناسنامه شماره ملی تاریخ تولد محل صدور شناسنامه نشانی و کد پستی.

• مشخصات ازدواج: شماره و تاریخ سند ازدواج نام دفترخانه ثبت ازدواج.

• موضوع رضایت نامه: اعلام صریح رضایت زوج برای خروج زوجه از کشور.

• مدت اعتبار رضایت: می تواند برای یک سفر خاص تا پایان اعتبار گذرنامه یا به صورت نامحدود (در صورت تنظیم وکالت بلاعزل) باشد. اگر برای یک سفر خاص باشد تاریخ شروع و پایان سفر نیز ذکر می شود.

• مقصد سفر (اختیاری): در برخی موارد مقصد یا مقاصد سفر نیز در فرم درج می شود هرچند که معمولاً رضایت کلی برای خروج از کشور کافی است.

• امضای زوج و تأیید سردفتر: امضای زوج در حضور سردفتر و مهر و امضای سردفتر به عنوان تأیید اعتبار سند.

نکات مهم در تکمیل فرم این است که تمامی اطلاعات باید دقیق و مطابق با مدارک هویتی باشند. هرگونه مغایرت می تواند اعتبار سند را زیر سوال ببرد. همچنین توصیه می شود زوجین در مورد مدت اعتبار و دامنه رضایت (مثلاً فقط برای سفر خاص یا برای تمامی سفرها تا پایان اعتبار گذرنامه) با یکدیگر به توافق کامل برسند و سپس آن را در فرم ثبت کنند.

[این بخش معمولاً شامل لینک یا کادر دانلود نمونه فرم است که در این خروجی حذف می شود.]

نتیجه گیری

اجازه محضری خروج از کشور یک جنبه مهم از قوانین سفر برای زنان متاهل و افراد زیر ۱۸ سال در ایران است که نقش حیاتی در برنامه ریزی سفرهای بین المللی ایفا می کند. این مقاله به تفصیل به بررسی مبنای قانونی این الزام در ماده ۱۸ قانون گذرنامه گروه های نیازمند به آن استثنائات قانونی مراحل و مدارک مورد نیاز هزینه ها و مدت اعتبار آن پرداخت. همچنین موارد خاصی مانند سفر اربعین و خروج زنان شاغل و چشم انداز آینده این قانون با لایحه اصلاح قانون گذرنامه مورد تحلیل قرار گرفت.

آگاهی کامل از این قوانین برای تمامی افراد درگیر چه زنان متاهل و چه همسران و سرپرستان قانونی از اهمیت بالایی برخوردار است. برنامه ریزی آگاهانه و اقدام به موقع برای اخذ رضایت نامه خروج از کشور به ویژه از طریق راهکارهای بلندمدت مانند وکالت بلاعزل یا شروط ضمن عقد می تواند از بروز چالش های احتمالی جلوگیری کند. امید است با بررسی و تصویب اصلاحات قانونی مسیر خروج از کشور برای گروه های مختلف جامعه به ویژه زنان بیش از پیش تسهیل شود و حقوق فردی و اجتماعی آنان به بهترین نحو ممکن تضمین گردد. توصیه می شود در صورت وجود هرگونه ابهام یا شرایط خاص از مشاوره های حقوقی متخصص بهره مند شوید.