زندان ندامتگاه زنان شهرری

زندان ندامتگاه زنان شهرری که عموماً با نام های زندان قرچک ورامین یا زندان زنان ری شناخته می شود یکی از مهم ترین و چالش برانگیزترین مراکز نگهداری زندانیان زن در ایران است. این مرکز به دلیل موقعیت جغرافیایی تاریخچه پرفرازونشیب و شرایط نگهداری همواره مورد توجه خانواده های زندانیان وکلا فعالان حقوق بشر و رسانه ها قرار داشته است. مقاله حاضر به منظور ارائه یک منبع جامع و موثق تمامی جنبه های مربوط به این ندامتگاه را از جمله موقعیت ساختار شرایط نگهداری مسائل حقوقی و انسانی مرتبط و اطلاعات تماس را پوشش خواهد داد تا به رفع ابهامات موجود و ارائه دیدگاهی دقیق و عمیق درباره این مرکز کمک کند.

معرفی کلی ندامتگاه زنان شهرری (زندان قرچک)

ندامتگاه زنان شهرری از جمله مراکز اصلاحی و تربیتی در ایران است که وظیفه نگهداری از زندانیان زن را بر عهده دارد. شناخت دقیق این مرکز ابعاد مختلفی از نظام کیفری و حقوق شهروندی در کشور را روشن می سازد.

نام های رسمی و متداول

نام رسمی این مرکز ندامتگاه زنان شهرری است که از نظر اداری و قضایی مورد استفاده قرار می گیرد. با این حال در افکار عمومی و رسانه ها این ندامتگاه به نام های زندان قرچک ورامین یا به اختصار زندان قرچک و همچنین زندان زنان ری مشهور است. علت نام گذاری های متداول به موقعیت جغرافیایی آن در نزدیکی شهرستان قرچک و در حوزه شهرستان ری بازمی گردد که منجر به کاربرد این اسامی در گفتار روزمره و گزارش ها شده است.

موقعیت جغرافیایی و آدرس دقیق

زندان ندامتگاه زنان شهرری در بزرگراه تهران-ورامین منطقه قرچک و در جاده قلعه نو واقع شده است. این موقعیت مکانی که در حوالی شرق تهران و در حومه شهرستان ری قرار دارد دسترسی به آن را برای خانواده های زندانیان و وکلایشان به ویژه آن هایی که از مناطق مرکزی یا غربی تهران مراجعه می کنند با دشواری هایی همراه می سازد. فاصله از مراکز شهری و دسترسی محدود به حمل و نقل عمومی از جمله چالش هایی است که مراجعین با آن مواجه اند. نقاط مرجع و مکان های نزدیک به این ندامتگاه شامل اردوگاه گل تپه (خدمات اتباع) پمپ گاز LPG و دروازه قرآن است که می تواند در مسیریابی کمک کننده باشد. این فاصله از شهر علاوه بر ایجاد محدودیت برای خانواده ها شرایط نظارت عمومی و رسانه ای بر ندامتگاه را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.

اطلاعات تماس رسمی

برای برقراری ارتباط با ندامتگاه زنان شهرری شماره تلفن های رسمی به شرح زیر اعلام شده است: 36120308 36128114 و 36121040. لازم است تماس گیرندگان توجه داشته باشند که ساعات اداری برای پاسخگویی به تماس ها محدود است و برای ارتباط با بخش های خاص یا کسب اطلاعات درباره وضعیت زندانیان ممکن است نیاز به پیگیری های متعدد باشد. شفافیت در ارائه اطلاعات و سهولت ارتباط از جمله انتظارات خانواده ها و وکلای زندانیان است که همواره مورد بحث بوده است.

ظرفیت اسمی و جمعیت فعلی زندانیان

ندامتگاه زنان شهرری بر اساس ظرفیت اسمی خود برای نگهداری تعداد مشخصی از زندانیان طراحی شده است. با این حال گزارش ها و شواهد حاکی از آن است که این زندان مشابه بسیاری از ندامتگاه های دیگر در کشور با مشکل ازدحام جمعیت زندانیان مواجه است. تعداد واقعی زندانیان اغلب بسیار بیشتر از ظرفیت اسمی است که این امر پیامدهای جدی بر شرایط زندگی بهداشت و امکانات موجود در زندان دارد. ازدحام نه تنها بار روانی بر زندانیان و کارکنان وارد می کند بلکه کیفیت خدمات ارائه شده را نیز به شدت کاهش می دهد.

تاریخچه و تحولات ندامتگاه زنان شهرری (زندان قرچک)

بررسی تاریخچه ندامتگاه زنان شهرری بینش عمیقی نسبت به چگونگی شکل گیری و تحولات این مرکز و جایگاه آن در نظام قضایی کشور فراهم می آورد. این ندامتگاه در ابتدا برای اهداف دیگری طراحی شده بود اما در گذر زمان به یکی از مهم ترین مراکز نگهداری زنان زندانی تبدیل شد.

زمان تاسیس و اهداف اولیه

ندامتگاه قرچک ورامین در ابتدا به عنوان یک اردوگاه بازپروری معتادان و مجرمان خطرناک مرد تحت عنوان اردوگاه فشافویه در سال ۱۳۸۷ تأسیس شد. اما پس از مدتی با تغییر کاربری و تفکیک جنسیتی به مرکز نگهداری از زنان زندانی اختصاص یافت. این تغییر کاربری با هدف تمرکز زندانیان زن در یک مرکز بزرگ و ساماندهی بهتر امور مربوط به آن ها صورت گرفت. هدف اولیه بازپروری و نگهداری موقت بود اما در عمل به یک زندان دائمی برای طیف وسیعی از جرایم زنان تبدیل شد.

دلایل تبدیل شدن به مرکز اصلی نگهداری زنان زندانی در تهران و اطراف

یکی از دلایل اصلی تبدیل ندامتگاه شهرری به مرکز اصلی نگهداری زنان زندانی در تهران و مناطق اطراف افزایش جمعیت زندانیان زن و نیاز به فضایی وسیع تر برای این قشر بود. زندان اوین که پیش از آن میزبان زنان زندانی بود با محدودیت های فیزیکی و ظرفیتی مواجه بود. در نتیجه ندامتگاه قرچک به دلیل وسعت موقعیت نسبتاً دور از مرکز شهر و امکان توسعه به عنوان گزینه مناسب برای انتقال زنان زندانی به ویژه آن هایی که دارای جرایم عمومی بودند انتخاب شد. این تصمیم منجر به تمرکز بخش عمده ای از زندانیان زن استان تهران و حومه در این ندامتگاه گردید.

وقایع مهم در تاریخچه زندان

تاریخچه زندان ندامتگاه زنان شهرری با وقایع و تحولات مهمی همراه بوده است. یکی از مهم ترین این وقایع انتقال دسته جمعی زندانیان سیاسی زن از زندان اوین به این ندامتگاه در اوایل سال ۱۳۹۰ بود. این انتقال که با اعتراضات گسترده ای از سوی زندانیان و خانواده هایشان مواجه شد به دلیل شرایط نامساعد و غیراستاندارد قرچک واکنش های بسیاری را در پی داشت. زندانیان منتقل شده از جمله فعالان حقوق بشر و دانشجویان گزارش های متعددی از وضعیت اسفناک بهداشتی ازدحام بیش از حد و کمبود امکانات اولیه منتشر کردند. این وقایع زندان قرچک را به یکی از نمادهای بحث برانگیز در حوزه حقوق زندانیان در ایران تبدیل کرد و توجه سازمان های بین المللی حقوق بشر را نیز به خود جلب نمود.

ساختار فیزیکی و امکانات داخلی زندان

ساختار فیزیکی و امکانات داخلی ندامتگاه زنان شهرری نقش حیاتی در تعیین کیفیت زندگی و رعایت حقوق اولیه زندانیان ایفا می کند. گزارش های متعدد نشان می دهد که این زندان از نظر زیرساخت ها و خدمات با چالش های جدی مواجه است.

بخش ها و سوله های اصلی

ندامتگاه زنان شهرری متشکل از هفت سوله اصلی است که هر یک برای نگهداری تعدادی از زندانیان اختصاص یافته است. این سوله ها در ابتدا با ظرفیت مشخصی برای تخت ها و فضای استراحت طراحی شده اند. اما در عمل به دلیل ازدحام شدید تعداد زندانیان نگهداری شده در هر سوله بسیار فراتر از ظرفیت اسمی است. گزارش ها حاکی از آن است که در برخی سوله ها بیش از ۲۰۰ زندانی نگهداری می شوند در حالی که گنجایش واقعی آن ها به سختی پاسخگوی یک سوم این تعداد است. این تراکم بالا به معنی کمبود فضای شخصی برای هر زندانی و به تبع آن پیامدهای منفی بر سلامت روانی و جسمی آن ها است.

امکانات بهداشتی و درمانی

یکی از بزرگترین چالش ها در زندان قرچک وضعیت نامطلوب امکانات بهداشتی و درمانی است. تعداد سرویس های بهداشتی و حمام ها برای جمعیت بالای زندانیان ناکافی است. برای مثال گزارش ها از وجود تنها دو سرویس بهداشتی و دو حمام برای بیش از ۲۰۰ نفر زندانی در یک سوله حکایت دارد که این وضعیت منجر به صف های طولانی و عدم رعایت بهداشت فردی و محیطی می شود. علاوه بر این سیستم تهویه هوا در بسیاری از سوله ها وجود ندارد یا به شدت ضعیف است که این امر به همراه بوی فاضلاب و گازهای ناشی از آن مشکلات تنفسی جدی برای زندانیان ایجاد می کند. وضعیت آب آشامیدنی نیز یکی دیگر از نگرانی هاست؛ گزارش هایی مبنی بر عدم وجود آب قابل شرب یا قطع مکرر آب در طول روز منتشر شده است. دسترسی به خدمات پزشکی دارو و امکانات درمانی نیز به دلیل کمبود پزشک تجهیزات و کندی روند اعزام به بیمارستان های خارج از زندان با مشکل مواجه است که سلامت زندانیان را به خطر می اندازد.

وضعیت غذایی

کیفیت و کمیت وعده های غذایی ارائه شده در زندان قرچک نیز همواره مورد انتقاد بوده است. زندانیان از کیفیت پایین غذا کمبود تنوع و ناکافی بودن مقدار آن شکایت دارند. این وضعیت می تواند منجر به سوءتغذیه و ضعف جسمانی در میان زندانیان شود. در کنار وعده های غذایی دولتی برخی زندان ها دارای فروشگاه داخلی هستند که زندانیان می توانند با هزینه شخصی خود اقلام ضروری و مواد غذایی تکمیلی را تهیه کنند. با این حال دسترسی به این امکانات نیز تحت تاثیر توان مالی زندانیان و خانواده هایشان قرار دارد.

طبقه بندی و تفکیک جرایم

یکی از اصول اساسی در اداره زندان ها طبقه بندی و تفکیک زندانیان بر اساس نوع جرم سن و میزان خطرناک بودن آن ها است. این اصل با هدف جلوگیری از تاثیرات مخرب زندانیان خطرناک بر سایر زندانیان و همچنین فراهم آوردن محیطی متناسب با نیازهای هر گروه رعایت می شود. متاسفانه گزارش های متعددی نشان می دهد که در ندامتگاه زنان شهرری این تفکیک به درستی رعایت نمی شود. نگهداری زندانیان با جرایم عمومی سیاسی و خطرناک در کنار یکدیگر و حتی در مواردی نگهداری کودکان زیر ۱۸ سال در میان زندانیان بزرگسال به عنوان یکی از مهمترین نقض های حقوق بشر در این زندان مطرح شده است. این وضعیت کودکان و نوجوانان را در معرض آسیب های جدی روانی و رفتاری قرار می دهد و فرصت بازپروری را از آن ها سلب می کند.

مسائل حقوق بشری و چالش های نگهداری زندانیان

ندامتگاه زنان شهرری نه تنها به دلیل شرایط فیزیکی بلکه به واسطه گزارش های متعدد درباره نقض حقوق بشری و چالش های نگهداری زندانیان مورد توجه سازمان های بین المللی و فعالان حقوق بشر قرار گرفته است. این چالش ها تصویری نگران کننده از وضعیت زنان زندانی در این مرکز ارائه می دهند.

شرایط نامساعد زندگی

همانطور که پیش تر اشاره شد ازدحام شدید در سوله های ندامتگاه قرچک یکی از ریشه ای ترین مشکلات است که به خودی خود پیامدهای روانی و جسمی جدی برای زندانیان به همراه دارد. کمبود فضای شخصی نبود امکانات کافی برای بهداشت فردی و محیطی و تراکم بیش از حد زمینه را برای شیوع بیماری های عفونی و پوستی فراهم می آورد. آب آشامیدنی نامناسب و تهویه ناکافی به مشکلات بهداشتی دامن می زند. این شرایط نامساعد علاوه بر آسیب های جسمی به سلامت روان زندانیان نیز لطمه می زند و محیطی مملو از تنش و استرس ایجاد می کند که با اهداف بازپروری و اصلاح در تضاد کامل است.

برخوردهای نامناسب و خشونت

گزارش ها و شهادت های متعددی از زندانیان سابق و خانواده هایشان حاکی از برخوردهای نامناسب و خشونت آمیز ماموران و کارکنان زندان با زندانیان است. این رفتارها شامل ضرب و شتم استفاده از شوکر و گاز اشک آور در مواقع اعتراضات یا حتی در برخوردهای روزمره می شود. این اقدامات علاوه بر نقض کرامت انسانی می تواند به آسیب های جسمی و روانی جبران ناپذیری برای زندانیان منجر شود. عدم پاسخگویی مناسب به این گزارش ها نگرانی ها را در مورد عدم وجود نظارت کافی بر عملکرد کارکنان زندان افزایش می دهد.

بر اساس گزارش های متعدد ندامتگاه زنان شهرری به دلیل ازدحام شدید کمبود امکانات بهداشتی و رفتارهای نامناسب با زندانیان استانداردهای اولیه حقوق بشری را نقض می کند و از آن به عنوان «کهریزک دوم» یاد می شود.

رویدادها و اعتراضات مهم

تاریخ ندامتگاه زنان شهرری شاهد چندین رویداد و اعتراض مهم بوده است که بازتاب گسترده ای در رسانه ها و سازمان های حقوق بشری داشته است. در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۰ در پی انتقال دسته جمعی زندانیان سیاسی زن از اوین به قرچک اعتراضاتی در زندان شکل گرفت که با واکنش شدید ماموران مواجه شد. در متن نامه ای که خانواده های زندانیان در آن زمان خطاب به ریاست کمیسیون حقوق بشر اسلامی نوشتند به قطع آب و غذا وجود تنها ۴ سرویس بهداشتی برای ۶۰۰ زن زندانی و ضرب و شتم معترضان با باتوم اشاره شده بود. یکی دیگر از حوادث مهم واقعه بهمن ماه سال ۱۳۹۷ بود که طی آن ماموران برای سرکوب زندانیان معترض اقدام به پرتاب گاز اشک آور و گاز فلفل کرده و سپس زندانیان را مورد ضرب و جرح قرار دادند. در خردادماه ۱۳۹۷ نیز یازده زن درویش زندانی در این ندامتگاه مورد ضرب و شتم شدید گارد زندان قرار گرفتند که پیامدهای حقوقی و بین المللی گسترده ای به دنبال داشت.

واکنش های داخلی و بین المللی

حوادث و شرایط نامساعد ندامتگاه زنان شهرری همواره با واکنش های متعددی از سوی نهادهای داخلی و بین المللی همراه بوده است. سازمان عفو بین الملل بارها با صدور بیانیه ها و گزارش های خود نسبت به وضعیت حقوق بشر در این زندان ابراز نگرانی کرده و خواستار بهبود شرایط و آزادی زندانیان شده است. این سازمان به ویژه پس از ضرب و شتم زنان درویش این اتفاق را محکوم و خواستار رسیدگی فوری شد. در مقابل مقامات قضایی و زندان جمهوری اسلامی اغلب این گزارش ها را تکذیب کرده و شرایط را طبیعی جلوه داده اند. با این حال فشار بین المللی گاهی اوقات به اقدامات عملی نیز منجر شده است؛ برایان هوک نماینده وقت وزارت خارجه آمریکا در امور ایران در مهرماه ۱۳۹۷ اعلام کرد که زندان قرچک در لیست تحریم های آمریکا قرار گرفته است که دو ماه بعد این تحریم اجرایی شد.

روایت های زندانیان و فعالان

روایت های دست اول زندانیان و فعالانی که دورانی را در ندامتگاه زنان شهرری سپری کرده اند از جمله مهمترین منابع برای درک عمق مشکلات این زندان است. کتاب هایی نظیر «شکنجه سفید» که توسط نسرین ستوده وکیل و فعال حقوق بشر نگاشته شده و همچنین شهادت های دیگر زندانیان سیاسی و عقیدتی مانند شکوفه یداللهی به تفصیل به شرح وضعیت اسفناک خشونت های اعمال شده و شرایط غیرانسانی این ندامتگاه می پردازند. این روایت ها از شوکرهای مستقیم به سر و صورت تا کمبود شدید آب و غذا تصویری هولناک از واقعیت زندگی در زندان قرچک ارائه می دهند و سندیت گزارش های حقوق بشری را تقویت می کنند.

زندانیان سرشناس و سیاسی در ندامتگاه شهرری

با وجود اینکه ندامتگاه زنان شهرری عمدتاً برای نگهداری زندانیان با جرایم عمومی در نظر گرفته شده است اما در مقاطع مختلف میزبان تعدادی از زندانیان سیاسی و فعالان مدنی سرشناس نیز بوده است. حضور این افراد در زندان قرچک همواره مورد توجه رسانه ها و افکار عمومی قرار گرفته و به برجسته سازی مسائل حقوق بشری در این ندامتگاه کمک کرده است.

از جمله برجسته ترین شخصیت هایی که دورانی را در ندامتگاه زنان شهرری سپری کرده اند می توان به نسرین ستوده وکیل و فعال برجسته حقوق بشر اشاره کرد. وی که به دلیل فعالیت های حقوق بشری خود بارها زندانی شده تجربیات خود از شرایط قرچک را در قالب کتاب و مصاحبه به اشتراک گذاشته است. شکوفه یداللهی یکی دیگر از فعالان مدنی که در جریان اعتراضات گلستان هفتم در سال ۱۳۹۷ بازداشت شد مستقیماً به زندان قرچک منتقل گردید و شهادت های او از ضرب و شتم شدید در این زندان ابعاد جدیدی از خشونت های اعمال شده را آشکار ساخت.

همچنین بسیاری از زنان درویش که در اعتراضات سال ۱۳۹۷ بازداشت شدند به این ندامتگاه منتقل گردیدند. این لیست شامل فعالان دانشجویی روزنامه نگاران و سایر زنانی است که به دلایل سیاسی یا عقیدتی بازداشت شده اند. انتقال زندانیان سیاسی به قرچک که در مقایسه با زندان اوین دارای امکانات به مراتب پایین تری است به عنوان یک روش تنبیهی و فشار مضاعف تلقی می شود و از همین رو همواره مورد اعتراض جامعه حقوق بشری بوده است. حضور این زندانیان زندان قرچک را فراتر از یک ندامتگاه عمومی به نمادی از چالش های حقوق بشر در ایران تبدیل کرده است.

راهنمای عملی برای خانواده ها و وکلا

برای خانواده های زندانیان و وکلای حقوقی دسترسی به اطلاعات دقیق و راهنمای عملی برای ارتباط با ندامتگاه زنان شهرری و پیگیری امور زندانیان از اهمیت بالایی برخوردار است. این بخش به ارائه دستورالعمل های کاربردی در این زمینه می پردازد.

قوانین و مقررات ملاقات

ملاقات با زندانیان در ندامتگاه زنان شهرری تحت ضوابط و مقررات خاصی انجام می شود. خانواده ها و مراجعین باید از ساعات و روزهای ملاقات حضوری و کابینی مطلع باشند. معمولاً ملاقات های حضوری در روزهای مشخصی از هفته و در ساعات اداری تعیین می گردد در حالی که ملاقات های کابینی (از طریق شیشه و تلفن) ممکن است دفعات بیشتری داشته باشد. برای ملاقات کنندگان ارائه مدارک شناسایی معتبر و اثبات نسبت با زندانی ضروری است. محدودیت های سنی نیز برای حضور کودکان در ملاقات های حضوری اعمال می شود و ممکن است کودکان خردسال اجازه ورود به برخی بخش ها را نداشته باشند. همچنین رعایت قوانین مربوط به پوشش عدم حمل اشیاء ممنوعه مانند تلفن همراه و ضبط کننده ها و پیروی از دستورالعمل های ماموران زندان از الزامات اصلی است.

نحوه ارسال پول و وسایل

خانواده ها می توانند از طریق روش های قانونی واریز وجه به حساب زندانیان برای تأمین نیازهای مالی و تهیه اقلام ضروری از فروشگاه داخلی زندان اقدام کنند. معمولاً این واریزها از طریق باجه های بانکی مشخص در زندان یا دفاتر پستی انجام می شود. ارسال لوازم ضروری نظیر لباس لوازم بهداشتی و درمانی خاص نیز طبق فهرست اقلام مجاز و در روزهای مشخصی صورت می گیرد. توصیه می شود پیش از هر اقدامی با بخش مربوطه در ندامتگاه تماس گرفته و از آخرین دستورالعمل ها و اقلام مجاز مطلع شوید تا از بازگرداندن بسته ها یا ممانعت از واریز وجه جلوگیری شود.

همکاری با وکلا و مراجع حقوقی

داشتن وکیل متخصص و مجرب به ویژه در پرونده هایی که پیچیدگی های حقوقی دارند یا با اتهامات سنگین همراه هستند از اهمیت حیاتی برخوردار است. وکلای حقوقی می توانند از طریق مکاتبه رسمی و هماهنگی با مسئولان ندامتگاه با موکلین خود ملاقات کرده و به پیگیری پرونده های آن ها بپردازند. حضور وکیل در کنار زندانی ضامن رعایت حقوق قانونی و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی است. وکلای زندانیان زن باید با رویه های قضایی مربوط به ندامتگاه ها آشنا بوده و توانایی پیگیری در مراجع قضایی مرتبط مانند دادگستری و دادسرای شهر ری و ورامین را داشته باشند.

فهرست مراجع قضایی و حقوقی مرتبط در منطقه

برای پیگیری های حقوقی و قضایی مربوط به زندانیان ندامتگاه زنان شهرری مراجع متعددی در منطقه وجود دارند که خانواده ها و وکلا می توانند به آن ها مراجعه کنند. این مراجع شامل:

• دادگاه عمومی بخش فشافویه
• دادگستری شهر ری
• دادسرای عمومی و انقلاب ورامین
• دادگستری بخش کهریزک
• مجتمع های شورای حل اختلاف در مناطق اطراف

اطلاع از صلاحیت هر یک از این مراجع و نحوه ارجاع پرونده ها به آن ها می تواند در تسریع روند پیگیری حقوقی موثر باشد.

ندامتگاه شهرری در مقایسه با سایر زندان های زنان در ایران

برای درک بهتر جایگاه و ویژگی های ندامتگاه زنان شهرری مقایسه آن با سایر زندان های زنان در ایران به ویژه زندان اوین و بازداشتگاه کهریزک ضروری به نظر می رسد. این مقایسه می تواند نقاط قوت و ضعف و همچنین چالش های خاص این ندامتگاه را برجسته تر کند.

در مقایسه با بند زنان زندان اوین ندامتگاه شهرری از نظر امکانات در سطح پایین تری قرار دارد. زندان اوین به دلیل موقعیت جغرافیایی در پایتخت و ساختار نسبتاً جدیدتر در برخی بخش ها امکانات بهتری را ارائه می دهد؛ هرچند این به معنای ایده آل بودن اوین نیست. از نظر ظرفیت نیز ندامتگاه قرچک به دلیل ماهیت وسیع تر و نگهداری تعداد بیشتری از زنان با جرایم عمومی از مناطق مختلف با ازدحام به مراتب بیشتری مواجه است. انتقال زندانیان سیاسی از اوین به قرچک اغلب به عنوان یک اقدام تنبیهی و به دلیل شرایط سخت تر قرچک تلقی می شود. در اوین تفکیک زندانیان (سیاسی عمومی مالی و …) تا حدی بهتر رعایت می شود در حالی که در قرچک این تفکیک به ندرت مشاهده می شود و زندانیان با جرایم مختلف در کنار یکدیگر نگهداری می شوند.

موضوع مهم دیگر مقایسه ندامتگاه قرچک با بازداشتگاه کهریزک است. شرایط اسفناک و حوادث تلخی که در کهریزک رخ داد این نام را به نمادی از نقض فاحش حقوق بشر و شرایط غیرانسانی تبدیل کرده است. اطلاق عنوان «کهریزک دوم» به ندامتگاه زنان شهرری توسط برخی اعضای خانواده زندانیان سیاسی و فعالان حقوق بشر نشان دهنده عمق نگرانی ها درباره وضعیت این زندان است. دلایل این نام گذاری عمدتاً به وضعیت بهداشتی فاجعه بار ازدحام بیش از حد (دو هزار زندانی در هفت سوله که گنجایش یک سوم را دارند) کمبود شدید آب آشامیدنی کیفیت نامناسب غذا و برخوردهای نامناسب و خشونت آمیز ماموران بازمی گردد. این شباهت ها به ویژه در زمینه عدم رعایت استانداردهای اولیه انسانی و بهداشتی باعث شده تا بسیاری زندان قرچک را در ردیف یکی از بدترین مراکز نگهداری زندانیان در ایران بدانند.

این مقایسه ها نشان می دهد که ندامتگاه زنان شهرری با وجود اهداف اصلاحی و تربیتی در عمل با چالش های ساختاری و اجرایی بزرگی روبروست که نه تنها اهداف اولیه را محقق نمی سازد بلکه به محل بروز نقض فاحش حقوق انسانی تبدیل شده است. این وضعیت لزوم توجه جدی تر و نظارت دقیق تر بر این مرکز را دوچندان می کند.

نتیجه گیری

زندان ندامتگاه زنان شهرری یا همان زندان قرچک ورامین به عنوان یکی از مهم ترین مراکز نگهداری زندانیان زن در ایران همواره با چالش ها و انتقادات جدی روبرو بوده است. این مقاله به بررسی جامع ابعاد مختلف این ندامتگاه پرداخت و روشن ساخت که از موقعیت جغرافیایی دشوار آن برای خانواده ها و وکلا تا تاریخچه ای پر از وقایع تلخ و اعتراضات و نیز ساختار فیزیکی ناکافی و مشکلات عدیده در امکانات بهداشتی و درمانی همگی به شرایط نامساعد این مرکز دامن زده اند.

مسائل حقوق بشری در ندامتگاه زنان شهرری از جمله ازدحام بیش از ظرفیت برخوردهای نامناسب و خشونت آمیز ماموران و عدم رعایت تفکیک جرایم به ویژه نگهداری کودکان در کنار زندانیان خطرناک بارها مورد اعتراض سازمان های داخلی و بین المللی قرار گرفته است. روایت های دردناک زندانیان سابق و فعالان مدنی و همچنین تحریم های بین المللی علیه این زندان عمق بحران را در این مرکز نشان می دهد. در نهایت با وجود تلاش ها برای ارائه راهنمایی عملی به خانواده ها و وکلا این واقعیت برجسته می ماند که نیاز مبرمی به شفافیت بیشتر نظارت کارآمد و بهبود بنیادین شرایط نگهداری در ندامتگاه زنان شهرری وجود دارد.

توجه به وضعیت زندانیان زن در این ندامتگاه نه تنها یک مسئولیت انسانی و ملی است بلکه شاخصی از تعهد یک جامعه به اصول عدالت و حقوق بشر محسوب می شود. از این رو تاکید بر لزوم رعایت استانداردهای بین المللی زندان بانی و فراهم آوردن حداقل های زندگی انسانی برای تمامی زندانیان امری اجتناب ناپذیر است. امید است با افزایش آگاهی و فشار عمومی شاهد تحولات مثبتی در جهت بهبود شرایط ندامتگاه زنان شهرری باشیم.