چه سهمیه هایی در کنکور تاثیر دارد؟ [سال ۱۴۰۴] – راهنمای جامع انواع سهمیه و میزان تاثیر آنها بر رتبه قبولی

سهمیه های کنکور از جمله مناطق ایثارگران رزمندگان و مناطق محروم ابزارهایی قانونی برای ایجاد عدالت آموزشی و تسهیل ورود داوطلبان به دانشگاه ها هستند که با مکانیسم های متفاوت بر رتبه نهایی تاثیر می گذارند. درک دقیق این سهمیه ها برای داوطلبان کنکور ۱۴۰۴ حیاتی است.

رقابت در کنکور سراسری همواره یکی از چالش برانگیزترین مراحل زندگی تحصیلی برای داوطلبان و خانواده های آنان به شمار می رود. در این مسیر پرفراز و نشیب عوامل متعددی می توانند بر شانس قبولی داوطلبان تاثیرگذار باشند که یکی از مهم ترین آن ها بهره مندی از انواع سهمیه های قانونی است. این سهمیه ها با هدف تعدیل شرایط نابرابر آموزشی و اجتماعی در نظر گرفته شده اند تا فرصت های برابر برای تمامی متقاضیان تحصیل در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی فراهم آورند. شناخت صحیح و جامع از مکانیزم و میزان تاثیر هر یک از این سهمیه ها برای داوطلبان کنکور و مشاوران تحصیلی آن ها از اهمیت بسزایی برخوردار است تا بتوانند با آگاهی کامل از حقوق قانونی خود بهره مند شده و مسیر تحصیلی خود را با اطمینان بیشتری برنامه ریزی کنند.

سهمیه های عمومی و پرکاربرد در کنکور سراسری

برخی سهمیه ها گستردگی بیشتری دارند و بخش عمده ای از داوطلبان کنکور را شامل می شوند. این سهمیه ها نقش کلیدی در فرآیند رتبه بندی و انتخاب رشته ایفا می کنند و آگاهی از جزئیات آن ها برای هر داوطلبی ضروری است.

سهمیه مناطق (۱ ۲ و ۳): اصلی ترین سهمیه برای همه داوطلبان

سهمیه مناطق بنیادی ترین سهمیه در کنکور سراسری است که تمامی داوطلبان بدون استثنا مشمول آن می شوند. فلسفه اصلی این سهمیه ایجاد یک رقابت عادلانه تر بین داوطلبانی با امکانات آموزشی و تحصیلی مشابه است. کشور به سه منطقه ۱ ۲ و ۳ تقسیم بندی شده که این تقسیم بندی بر اساس سطح توسعه یافتگی امکانات آموزشی و رفاه عمومی شهرها و مناطق صورت می گیرد.

نحوه تخصیص سهمیه مناطق به داوطلبان بر پایه محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دوره متوسطه (پایه های دهم یازدهم و دوازدهم) تعیین می شود. برای مثال کلان شهرهای بزرگی مانند تهران شیراز اصفهان مشهد و تبریز معمولاً در منطقه ۱ قرار می گیرند. مراکز استان ها و شهرهای بزرگ تر که جزء کلان شهرها نیستند به عنوان منطقه ۲ شناخته می شوند و شهرهای کوچک تر روستاها و مناطق کم برخوردار نیز در منطقه ۳ جای می گیرند. اگر داوطلبی در سه سال پایانی تحصیل خود در مناطق مختلفی حضور داشته باشد منطقه ای که از لحاظ امکانات آموزشی و رفاهی مرفه‌تر است (مثلاً اگر یک سال منطقه ۱ و دو سال منطقه ۲ باشد سهمیه منطقه ۱ برای او محاسبه می شود) به عنوان سهمیه نهایی او در نظر گرفته خواهد شد.

مکانیسم تاثیر سهمیه مناطق بدین صورت است که داوطلبان هر منطقه صرفاً با سایر داوطلبان همان منطقه به رقابت می پردازند. این به معنای آن است که یک داوطلب از منطقه ۱ با داوطلبی از منطقه ۳ مقایسه نمی شود بلکه هر کدام در گروه رقابتی خود مورد ارزیابی قرار می گیرند. این رویکرد به منظور کاهش نابرابری های ناشی از تفاوت در امکانات آموزشی و تحصیلی اتخاذ شده است.

با وجود تفاوت در ماهیت رقابت بین مناطق شانس قبولی در رشته های مشابه برای داوطلبان هر سه منطقه یکسان است زیرا ظرفیت پذیرش در دانشگاه ها بر اساس نسبت داوطلبان هر منطقه به داوطلبان کل کشور و با هدف حفظ عدالت در قبولی تعیین می شود.

البته استثنائات مهمی نیز در این سهمیه وجود دارد. به عنوان مثال داوطلبانی که دو سال از سه سال آخر تحصیل خود را در مدارس خارج از کشور گذرانده اند عموماً در سهمیه منطقه ۲ قرار می گیرند. همچنین داوطلبان دارای معلولیت (بینایی شنوایی جسمی حرکتی و غیره) معمولاً جزء سهمیه منطقه ۳ محسوب می شوند با این فرض که ممکن است دسترسی کمتری به امکانات آموزشی ویژه داشته باشند. برای داوطلبان طلبه سطح یک حوزه های علمیه منطقه بر اساس محل دریافت مدرک تحصیلی سه سال آخر سطح یک حوزه تعیین می گردد.

سهمیه ایثارگران: ۲۵ درصدی و ۵ درصدی

سهمیه ایثارگران یکی از قدرتمندترین سهمیه های کنکور محسوب می شود که با هدف تقدیر از فداکاری های ایثارگران و خانواده های آنان در نظر گرفته شده است. این سهمیه به دو دسته اصلی ۲۵ درصدی و ۵ درصدی تقسیم می شود که هر کدام مشمولین و مکانیسم تاثیر متفاوتی دارند.

سهمیه ایثارگران ۲۵ درصدی

این سهمیه به مشمولین خاصی تعلق می گیرد و بالاترین میزان اختصاص ظرفیت را در میان سهمیه های ایثارگری دارد. مشمولین سهمیه ایثارگران ۲۵ درصدی عبارتند از:

• همسر و فرزندان شهدا و مفقودالاثر
• آزادگان و همسر و فرزندان آنان
• جانبازان ۲۵ درصد و بالاتر و همسر و فرزندان آنان

دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی موظف اند ۲۵ درصد از کل ظرفیت پذیرش هر کد رشته محل را به این گروه از داوطلبان اختصاص دهند. مکانیسم تاثیر این سهمیه بر رتبه بدین صورت است که داوطلبان مشمول برای بهره مندی از این سهمیه باید حداقل ۷۰ درصد نمره آخرین فرد قبولی آزاد (بدون سهمیه) در آن کد رشته محل را کسب کنند. پس از کسب این حد نصاب رقابت بین خود مشمولین این سهمیه صورت می گیرد و رتبه آن ها در سهمیه خود مورد ارزیابی قرار می گیرد. به عنوان مثال فرضی اگر رتبه کشوری یک داوطلب ۱۰۰۰۰ باشد با اعمال سهمیه ۲۵ درصدی و کسب حد نصاب لازم رتبه او در بین گروه سهمیه خود سنجیده شده و شانس قبولی او به طور چشمگیری افزایش می یابد به طوری که ممکن است رتبه موثر او به میزان قابل توجهی بهبود یابد.

سهمیه ایثارگران ۵ درصدی

این سهمیه نیز به گروه دیگری از ایثارگران و خانواده هایشان تعلق می گیرد و از سهمیه ۲۵ درصدی پرمتقاضی تر است. مشمولین سهمیه ایثارگران ۵ درصدی عبارتند از:

• جانبازان زیر ۲۵ درصد و همسر و فرزندانشان
• همسر و فرزندان رزمندگان با حداقل ۶ ماه حضور داوطلبانه در جبهه

میزان اختصاص ظرفیت برای این گروه ۵ درصد از کل ظرفیت هر کد رشته محل است. مکانیسم تاثیر بر رتبه نیز مشابه سهمیه ۲۵ درصدی است با این تفاوت که حد نصاب لازم برای قبولی حداقل ۷۰ درصد نمره آخرین فرد قبولی آزاد است. این سهمیه نیز تاثیر قابل توجهی بر شانس قبولی داوطلبان دارد هرچند که میزان تاثیر آن به دلیل درصد ظرفیت کمتر به مراتب کمتر از سهمیه ۲۵ درصدی است. به عنوان مثال فرضی داوطلبی با رتبه کشوری مشابه که مشمول سهمیه ۵ درصدی است می تواند با کسب حد نصاب رتبه خود را بهبود بخشد اما این بهبود کمتر از حالت سهمیه ۲۵ درصدی خواهد بود.

نکات مهم و ابهامات رایج سهمیه ایثارگران

یکی از نکات بسیار مهم در خصوص سهمیه ایثارگران (هم ۲۵ درصدی و هم ۵ درصدی) این است که هر داوطلب در هر مقطع تحصیلی (مثلاً کارشناسی) تنها یک بار می تواند از این سهمیه استفاده کند. حتی در صورتی که داوطلبی پس از قبولی با استفاده از سهمیه از تحصیل انصراف دهد امکان استفاده مجدد از آن سهمیه در همان مقطع تحصیلی برای او وجود نخواهد داشت.

برای اعمال سهمیه ایثارگران داوطلبان باید در زمان ثبت نام کنکور کد ایثارگری خود را که از ارگان مربوطه (مانند بنیاد شهید و امور ایثارگران) دریافت کرده اند در فرم ثبت نام وارد نمایند. این کد به صورت ۱۲ رقمی است و اعتبار آن باید توسط سازمان سنجش مورد تایید قرار گیرد.

یکی از ابهامات رایج در مورد این سهمیه تاثیر آن بر نوادگان ایثارگران است. لازم به ذکر است که سهمیه نوه جانباز در کنکور تاثیر ندارد و این سهمیه ها صرفاً شامل خود جانبازان و رزمندگان همسر و فرزندان درجه یک آن ها و همسر و فرزندان شهدا و آزادگان می شود و به نوادگان تعلقی نمی گیرد.

سهمیه رزمندگان: فرصتی برای فرزندان میهن

سهمیه رزمندگان فرصتی برای آن دسته از داوطلبانی است که خود رزمنده بوده اند یا از فرزندان رزمندگان محسوب می شوند. این سهمیه به طور خاص برای رزمندگان بسیجی جهادگران جهاد کشاورزی و رزمندگان ستاد کل نیروهای مسلح در نظر گرفته شده است. شرط اصلی برای بهره مندی از این سهمیه داشتن حداقل شش ماه سابقه حضور داوطلبانه و مستمر یا متناوب در جبهه های دفاع مقدس (از سال ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۷) است.

نحوه تاثیر سهمیه رزمندگان بر رتبه داوطلبان به این صورت است که اگر داوطلب مشمول حداقل ۷۵ درصد نمره آخرین فرد قبولی آزاد (بدون سهمیه) را در کد رشته محل مورد نظر کسب کند رتبه کشوری او تقریباً بر ۱۵ تقسیم می شود. این مکانیسم شانس قبولی داوطلبان واجد شرایط را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. برای اعمال این سهمیه داوطلبان موظف اند در زمان ثبت نام کنکور کد ۱۲ رقمی رزمندگی خود را که از ارگان ذی ربط دریافت کرده اند به دقت در فرم ثبت نام الکترونیکی سازمان سنجش وارد نمایند.

لازم به ذکر است که تفاوت های کلیدی بین سهمیه رزمندگان و سهمیه های ایثارگری (به ویژه سهمیه ۵ درصدی ایثارگران که شامل همسر و فرزندان رزمندگان می شود) وجود دارد. سهمیه رزمندگان عمدتاً برای خود رزمنده (متقاضی که شخصاً در جبهه حضور داشته) طراحی شده در حالی که سهمیه ۵ درصدی ایثارگران شامل خانواده رزمندگان نیز می گردد. در مواردی که داوطلبی مشمول هر دو سهمیه باشد معمولاً توصیه می شود سهمیه ای را انتخاب کند که تاثیر بیشتری بر رتبه او داشته باشد که این امر باید با مطالعه دقیق دفترچه راهنمای کنکور و در نظر گرفتن شرایط خاص هر سهمیه صورت پذیرد.

سهمیه های خاص و کمتر شناخته شده

علاوه بر سهمیه های عمومی و پرکاربرد سهمیه های خاص دیگری نیز وجود دارند که گروه مشخصی از داوطلبان را شامل می شوند. آشنایی با این سهمیه ها می تواند برای واجدین شرایط بسیار مفید باشد.

سهمیه مناطق محروم: برای داوطلبان استان های خاص

سهمیه مناطق محروم با هدف ارتقاء عدالت آموزشی و فراهم آوردن فرصت های تحصیلی برای داوطلبان استان های کمتر توسعه یافته و محروم کشور در نظر گرفته شده است. این سهمیه با «منطقه ۳» متفاوت است؛ در حالی که منطقه ۳ شامل شهرهای کوچک تر و کمتر برخوردار می شود سهمیه مناطق محروم به طور مشخص برای استان های خاصی تعریف شده که از لحاظ شاخص های توسعه در رده پایین تری قرار دارند.

لیست استان های مشمول سهمیه مناطق محروم که معمولاً در دفترچه راهنمای کنکور اعلام می شود شامل استان هایی نظیر سیستان و بلوچستان ایلام کردستان بوشهر چهارمحال و بختیاری کرمانشاه لرستان کهگیلویه و بویراحمد و هرمزگان است. این سهمیه ظرفیت قابل توجهی از پذیرش دانشگاه ها را به خود اختصاص می دهد؛ به طور معمول ۴۰ درصد از ظرفیت کد رشته محل های ناحیه ای قطبی و کشوری دوره روزانه دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی در این استان ها به داوطلبان بومی همان استان ها اختصاص می یابد. این درصد برای رشته های پرمتقاضی علوم پزشکی نظیر پزشکی دندانپزشکی و داروسازی معمولاً ۳۰ درصد تعیین می شود.

داوطلبانی که از این سهمیه استفاده می کنند مشمول شرایط و تعهداتی پس از قبولی خواهند بود. از جمله این تعهدات می توان به عدم امکان تغییر رشته یا انتقال به دانشگاه های دیگر اشاره کرد و همچنین این داوطلبان موظف به انجام تعهد خدمت پس از فارغ التحصیلی در مناطق تعیین شده (معمولاً به مدت دو برابر طول مدت تحصیل) هستند. این رشته های تعهدی علوم پزشکی هرچند شانس قبولی را افزایش می دهند و تحصیل در آن ها رایگان است اما محدودیت هایی نیز در پی دارند که داوطلبان باید پیش از انتخاب رشته به دقت مزایا و معایب آن ها را بررسی کنند. این بررسی باید با توجه به برنامه های بلندمدت شغلی و تحصیلی هر فرد صورت گیرد.

سهمیه بهیاران: برای ورود به رشته های علوم پزشکی

سهمیه بهیاران یک فرصت ویژه برای آن دسته از داوطلبانی است که دارای دیپلم بهیاری هستند و قصد ورود به رشته های خاص علوم پزشکی را دارند. این سهمیه با هدف تقویت کادر درمانی کشور و بهره مندی از تجربه عملی بهیاران در نظر گرفته شده است.

مشمولین این سهمیه داوطلبانی هستند که دارای دیپلم بهیاری بوده و حداقل سه سال سابقه خدمت مرتبط به عنوان بهیار (مورد تایید وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی) و گواهینامه اشتغال به خدمت را دارا باشند. این سهمیه عمدتاً برای ورود به رشته های پرستاری اتاق عمل و هوشبری در نظر گرفته می شود.

میزان ظرفیت اختصاص یافته به سهمیه بهیاران معمولاً ۵ درصد از کل ظرفیت هر یک از رشته های مذکور در دوره روزانه دانشگاه ها است. داوطلبان برای بهره مندی از این سهمیه علاوه بر کسب حد نصاب لازم (که معمولاً حداقل ۷۰ درصد نمره آخرین فرد قبولی آزاد در همان رشته است) باید در زمان ثبت نام کنکور بندهای مربوط به سهمیه بهیاران را در فرم تقاضانامه ثبت نام الکترونیکی تکمیل نمایند. این سهمیه با فراهم آوردن یک مسیر اختصاصی می تواند شانس ورود به رشته های پرمتقاضی علوم پزشکی را برای بهیاران واجد شرایط به طور قابل توجهی افزایش دهد.

سهمیه مناطق درگیر بلایای طبیعی (سیل زده و زلزله زده)

در پی وقوع بلایای طبیعی نظیر سیل و زلزله به منظور حمایت از داوطلبان کنکوری که در مناطق آسیب دیده زندگی می کنند سهمیه ای تحت عنوان سهمیه مناطق درگیر بلایای طبیعی به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است. این سهمیه با هدف جبران بخشی از دشواری ها و آسیب های ناشی از حوادث طبیعی بر فرآیند تحصیل و آمادگی کنکور داوطلبان طراحی شده است.

مشمولین این سهمیه داوطلبانی هستند که در مناطق مشخص شده به عنوان سیل زده یا زلزله زده (بر اساس مصوبات هیئت وزیران یا شورای عالی انقلاب فرهنگی) اقامت داشته یا مدرک تحصیلی خود را از آنجا کسب کرده باشند. میزان این سهمیه معمولاً ۵ درصد مازاد بر ظرفیت عادی رشته ها است.

نکته مهم در اعمال این سهمیه محدودیت مکانی آن است. ظرفیت اختصاص یافته به این سهمیه صرفاً در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی واقع در همان استان آسیب دیده یا استان های همجوار آن استان اعمال می شود. این بدان معناست که دانشگاه های خارج از مناطق مشخص شده ملزم به پذیرش دانشجو از طریق این سهمیه نیستند. مدت زمان اعمال این سهمیه نیز معمولاً محدود و موقت است (مثلاً برای حداکثر ۳ سال پس از وقوع حادثه) و داوطلبان باید برای اطلاع از جزئیات و تداوم آن به اطلاعیه های سازمان سنجش در هر سال مراجعه کنند.

سهمیه داوطلبان دچار سوختگی در حادثه آتش سوزی مدارس

این سهمیه یک مورد خاص و هدفمند است که در پی حوادث ناگوار و با هدف حمایت از گروه کوچکی از داوطلبان که دچار آسیب های جسمی شدید شده اند به تصویب رسیده است. به طور مشخص این سهمیه برای داوطلبانی در نظر گرفته شده که در حادثه آتش سوزی یکی از مدارس در سال ۱۳۸۵ دچار سوختگی حاد شده اند.

دلیل اختصاص این سهمیه جبران بخشی از تبعات جسمی و روانی ناشی از این حادثه و کمک به این داوطلبان برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر است. شرایط بهره مندی از این سهمیه شامل کسب حداقل ۸۰ درصد نمره آخرین فرد قبولی آزاد در کد رشته محل مورد تقاضا می باشد. همچنین این سهمیه دارای محدودیت زمانی و مقطعی است؛ برای مثال ممکن است فقط برای پذیرش در آزمون کارشناسی ارشد ناپیوسته در سال های مشخصی (نظیر ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳) و به مدت دو سال قابل اعمال باشد. داوطلبان واجد شرایط باید مراحل لازم برای تایید وضعیت خود را از طریق مراجع ذی صلاح طی کرده و اطلاعات مربوطه را در زمان ثبت نام کنکور ارائه دهند.

سهمیه خانواده شهدا: پدر مادر خواهر و برادر شهید

سهمیه خانواده شهدا با هدف اکرام و تکریم بازماندگان شهدا و فراهم آوردن تسهیلات تحصیلی برای آنان در نظر گرفته شده است. این سهمیه با سهمیه ایثارگران ۲۵ درصدی که شامل همسر و فرزندان شهدا می شود تفاوت دارد و مشمولین خاص خود را دارد.

مشمولین این سهمیه به طور دقیق عبارتند از: پدر مادر خواهر و برادر شهید. این افراد برای بهره مندی از سهمیه مذکور نیازی به دریافت کد ایثارگری از سامانه ایثار ندارند و تنها کافی است در زمان ثبت نام کنکور سراسری بند مربوط به سهمیه خانواده شهدا را در تقاضانامه ثبت نامی خود تکمیل نمایند. اطلاعات آن ها به صورت سیستمی از طریق مراجع ذی صلاح تایید می شود.

این سهمیه اگرچه ممکن است به اندازه سهمیه ۲۵ درصدی ایثارگران در اختصاص ظرفیت تأثیرگذار نباشد اما به عنوان یک امتیاز قانونی شانس قبولی این گروه از داوطلبان را افزایش می دهد. اهمیت تشخیص دقیق بین این سهمیه و سهمیه ایثارگران ۲۵ درصدی در این است که هر گروه دارای ضوابط و مکانیسم پذیرش خاص خود می باشد و عدم توجه به این تمایز می تواند به عدم بهره مندی صحیح از امتیازات منجر شود.

نکات مهم و راهنمای پایانی

پس از معرفی انواع سهمیه ها لازم است به برخی نکات کلیدی و ابهامات رایج در خصوص تاثیر سهمیه ها بر جنبه های مختلف کنکور و همچنین نحوه اعمال آن ها بپردازیم تا داوطلبان با دیدی جامع تر به این موضوع بنگرند.

بررسی تاثیر سهمیه ها بر معدل و تراز کنکور

یکی از سوالات متداول و ابهامات رایج در ذهن داوطلبان کنکور این است که آیا سهمیه ها می توانند بر سوابق تحصیلی معدل نهایی یا تراز کنکور آن ها تاثیر مستقیم داشته باشند؟ پاسخ صریح و شفاف به این پرسش خیر است. سهمیه ها به هیچ عنوان بر روی نمرات خام درسی معدل امتحانات نهایی یا تراز علمی داوطلبان تاثیر نمی گذارند.

معدل شما صرفاً نمایانگر عملکرد تحصیلی شما در دوران مدرسه است و تراز کنکور نیز نشان دهنده عملکرد علمی شما در آزمون سراسری و مقایسه آن با سایر داوطلبان است که صرفاً بر اساس پاسخ های صحیح شما به سوالات محاسبه می شود. سهمیه ها در مرحله ای کاملاً متفاوت و پس از محاسبه تراز و رتبه علمی شما وارد عمل می شوند.

در واقع تاثیر سهمیه ها در مرحله سنجش و رتبه بندی نهایی و اختصاص ظرفیت پذیرش در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی است. سهمیه ها با تغییر گروه های رقابتی یا اختصاص درصدی از ظرفیت هر کد رشته محل شانس قبولی داوطلبان مشمول را افزایش می دهند اما هرگز به معنای افزایش تراز یا معدل خام داوطلب نیستند. به عبارتی دیگر سهمیه یک مزیت رقابتی در مرحله پذیرش است نه یک ابزار برای بهبود نمرات تحصیلی.

جدول جامع مقایسه سهمیه های کنکور سراسری

برای سهولت درک و مقایسه سهمیه های اصلی در کنکور سراسری جدول زیر خلاصه ای از اطلاعات کلیدی هر سهمیه را ارائه می دهد:

نام سهمیه	مشمولین اصلی	درصد ظرفیت/نحوه تاثیر بر رتبه	حد نصاب لازم	نکات مهم
مناطق (۱ ۲ ۳)	تمامی داوطلبان	رقابت با داوطلبان همان منطقه	ندارد	بر اساس محل اخذ مدرک ۳ سال آخر متوسطه. شانس قبولی در مناطق برابر است.
ایثارگران ۲۵ درصدی	همسر و فرزندان شهدا/مفقودالاثر آزادگان و همسر/فرزندانشان جانبازان ۲۵٪ و بالاتر و همسر/فرزندانشان	۲۵٪ ظرفیت هر کد رشته محل	۷۰٪ نمره آخرین فرد قبولی آزاد	فقط یک بار در هر مقطع تحصیلی قابل استفاده است.
ایثارگران ۵ درصدی	جانبازان زیر ۲۵٪ و همسر/فرزندانشان همسر و فرزندان رزمندگان با ۶ ماه حضور داوطلبانه	۵٪ ظرفیت هر کد رشته محل	۷۰٪ نمره آخرین فرد قبولی آزاد	فقط یک بار در هر مقطع تحصیلی قابل استفاده است.
رزمندگان	رزمندگان بسیجی/جهاد کشاورزی/ستاد کل نیروهای مسلح با ۶ ماه حضور داوطلبانه	رتبه کشوری تقسیم بر ۱۵	۷۵٪ نمره آخرین فرد قبولی آزاد	نیازمند کد ۱۲ رقمی از ارگان ذی ربط.
مناطق محروم	داوطلبان بومی استان های خاص (ایلام سیستان و بلوچستان و…)	۴۰٪ (عمومی) ۳۰٪ (پزشکی/دندانپزشکی/داروسازی) از ظرفیت در استان مربوطه	ندارد (بومی بودن شرط است)	تعهد خدمت پس از فارغ التحصیلی عدم امکان تغییر رشته/انتقال.
بهیاران	دارندگان دیپلم بهیاری با حداقل ۳ سال سابقه خدمت مرتبط	۵٪ ظرفیت رشته های پرستاری اتاق عمل هوشبری	۷۰٪ نمره آخرین فرد قبولی آزاد	فقط برای رشته های مشخص علوم پزشکی.
مناطق بلایای طبیعی	داوطلبان ساکن مناطق سیل زده/زلزله زده مصوب	۵٪ مازاد بر ظرفیت عادی	مصوب در هر سال	محدود به دانشگاه های استان یا استان های همجوار مدت زمان اعمال محدود.
خانواده شهدا	پدر مادر خواهر و برادر شهید	بر اساس ضوابط سازمان سنجش	ندارد (بیشتر بر اساس رقابت در سهمیه)	نیازی به مراجعه به سامانه ایثار نیست تکمیل بند مربوطه در فرم ثبت نام کفایت می کند.

نحوه تشخیص و اعمال سهمیه در فرم ثبت نام کنکور

برای بهره مندی صحیح از سهمیه ها در کنکور سراسری داوطلبان باید در ابتدا سهمیه مشمول خود را به درستی تشخیص داده و سپس آن را در فرم ثبت نام اعمال نمایند. این فرآیند معمولاً شامل مراحل زیر است:

1. مطالعه دقیق دفترچه راهنمای ثبت نام کنکور: سازمان سنجش در هر سال دفترچه راهنمای کاملی را منتشر می کند که در آن تمامی انواع سهمیه ها شرایط و ضوابط مربوط به هر یک و نحوه تکمیل فرم های ثبت نام به تفصیل شرح داده شده است. مطالعه این دفترچه برای تمامی داوطلبان به ویژه آن هایی که گمان می کنند مشمول سهمیه خاصی هستند ضروری است.
2. مشاهده و تایید وضعیت سهمیه: برخی سهمیه ها مانند سهمیه مناطق به صورت خودکار بر اساس اطلاعات تحصیلی و محل سکونت داوطلب در سامانه سازمان سنجش اعمال می شوند. برای سهمیه های دیگر نظیر ایثارگران یا رزمندگان داوطلب باید واجد شرایط بودن خود را از طریق ارگان های ذی ربط (مانند بنیاد شهید و امور ایثارگران یا ستاد کل نیروهای مسلح) استعلام کرده و کد مربوطه (مثلاً کد ۱۲ رقمی رزمندگی یا کد ایثارگری) را دریافت نماید.
3. تکمیل فرم ثبت نام الکترونیکی: در زمان ثبت نام کنکور سراسری بخشی در فرم الکترونیکی به سهمیه ها اختصاص دارد. داوطلبان باید با دقت بندهای مربوط به سهمیه خود را انتخاب و اطلاعات و کدهای لازم را وارد نمایند. هرگونه اشتباه در این مرحله می تواند منجر به عدم اعمال سهمیه یا بروز مشکلات در مراحل بعدی شود.
4. پیگیری و تایید نهایی: پس از ثبت نام توصیه می شود داوطلبان وضعیت سهمیه خود را از طریق پرتال کاربری در سایت سازمان سنجش پیگیری کرده و از صحت اعمال آن اطمینان حاصل نمایند. در صورت بروز هرگونه مغایرت یا ابهام لازم است در مهلت های تعیین شده توسط سازمان سنجش نسبت به رفع آن اقدام شود.

توصیه می شود داوطلبان پیش از ثبت نام تمامی مدارک و مستندات لازم برای تایید سهمیه خود را آماده کرده و در صورت نیاز با مشاوران تحصیلی متخصص در این زمینه مشورت نمایند تا فرآیند اعمال سهمیه به درستی صورت گیرد.

توصیه های پایانی برای داوطلبان کنکور ۱۴۰۴

در پایان باید تاکید کرد که سهمیه ها بخش جدایی ناپذیری از سیستم پذیرش کنکور سراسری هستند و برای بسیاری از داوطلبان نقش مهمی در تسهیل مسیر ورود به دانشگاه ها ایفا می کنند. آگاهی کامل از حقوق قانونی و استفاده صحیح از این سهمیه ها می تواند فرصت های جدیدی را برای داوطلبان فراهم آورد.

اما لازم است این نکته مهم را همواره در نظر داشته باشید که سهمیه مکمل تلاش علمی شماست نه جایگزین آن. موفقیت در کنکور و ورود به رشته های دلخواه در درجه اول نیازمند کوشش و پشتکار علمی برنامه ریزی دقیق و مطالعه مستمر است. سهمیه ها صرفاً می توانند مزیت رقابتی ایجاد کنند و در رقابت فشرده کنکور شانس قبولی شما را افزایش دهند اما بدون پایه علمی قوی و آمادگی لازم دستیابی به اهداف تحصیلی دشوار خواهد بود.

همچنین با توجه به تغییرات احتمالی در قوانین و مقررات کنکور در هر سال به تمامی داوطلبان کنکور ۱۴۰۴ و سال های آتی توصیه می شود که همواره دفترچه راهنمای ثبت نام و انتخاب رشته کنکور سراسری را که توسط سازمان سنجش آموزش کشور منتشر می شود به دقت و به صورت به روز مطالعه نمایند. این دفترچه معتبرترین و دقیق ترین منبع برای اطلاع از جزئیات تمامی سهمیه ها شرایط و تغییرات احتمالی آن ها خواهد بود. با تکیه بر دانش علمی خود و بهره گیری هوشمندانه از سهمیه های قانونی می توانید گامی موثر در مسیر رسیدن به آرزوهای تحصیلی خود بردارید.