خیار غبن چیست
خیار غبن: حق فسخ معامله در صورت ضرر
همه ما دوست داریم در معامله ها سود خوبی نصیبمون بشه. اما گاهی اوقات ممکنه به دلایل مختلف مثل اطلاعات ناقص یا فریب خوردن ضرر زیادی در معامله بکنیم. در این مواقع قانون به کمکمون میاد و “خیار غبن” رو به عنوان راهی برای فسخ معامله و جبران ضرر در نظر گرفته.
خیار غبن چیست؟
خیار غبن حقی برای طرفی از معامله است که در اثر فریب یا عدم آگاهی از ارزش واقعی کالا ضرر مالی قابل توجهی دیده. به زبان ساده اگر شما در اثر عدم اطلاع از قیمت واقعی یا فریب طرف مقابل چیزی رو خیلی گران تر از ارزش واقعی اش خریداری کنید “خیار غبن” به شما اجازه میده معامله رو فسخ کنید و ضررتون رو به طور کامل یا جزیی از طرف مقابل بگیرید.
انواع خیار غبن
خیار غبن به دو دسته اصلی تقسیم میشه:
1. خیار غبن فاحش:
این نوع خیار در مواقعی اتفاق میفته که قیمت خرید به طور فاحش از قیمت واقعی کالا بیشتر باشه. یعنی تفاوت قیمت به حدی زیاده که احتمال نداره هیچ انسان عاقلی با این قیمت کالا رو خریداری کنه.
2. خیار غبن غیر فاحش:
در این حالت قیمت خرید به طور قابل توجهی از قیمت واقعی کالا بیشتره اما به اندازه ای نیست که هر انسان عاقلی آن را غیرمنطقی بدونه.
شرایط تحقق خیار غبن
برای اینکه بتونید از “خیار غبن” استفاده کنید چند شرط مهم باید وجود داشته باشه:
- ضرر قابل توجه:
ضرری که شما در اثر معامله متحمل شدید باید قابل توجه باشه. - عدم آگاهی:
شما باید از قیمت واقعی کالا اطلاع نداشته باشید یا فریب خورده باشید. - فریب از طرف مقابل:
اگر ثابت بشه که طرف مقابل شما رو عمدا یا به طور غیرعمدی فریب داده خیار غبن به شما تعلق می گیره. - معامله “عین”:
خیار غبن فقط در معاملات “عین” قابل استفاده است. یعنی فقط در معاملات کالاهایی مثل ماشین خانه زمین و … قابل استفاده است.
اثبات خیار غبن
برای اینکه بتونید از خیار غبن استفاده کنید نیاز به اثبات این حق به قاضی دارید. چند راه برای اثبات خیار غبن وجود داره:
- شهادت شهود:
شهادت شهود میتونه نقش مهمی در اثبات خیار غبن داشته باشه. - گزارش کارشناسی:
گزارش کارشناسی در مورد ارزش واقعی کالا میتونه قاضی رو قانع کنه که خیار غبن وجود داره. - اسناد و مدارک:
اسناد و مدارک مثل فاکتورهای خرید پیامک و هر سند دیگری که فریب طرف مقابل رو اثبات میکنه میتونه قاضی رو قانع کنه.
مهلت استفاده از خیار غبن
- خیار غبن فاحش:
مهلت استفاده از خیار غبن فاحش نامحدود است. یعنی شما میتونید در هر زمانی که متوجه ضرر فاحش شدید معامله رو فسخ کنید. - خیار غبن غیر فاحش:
مهلت استفاده از خیار غبن غیر فاحش به طور معمول دو ماه است.
فسخ معامله با استفاده از خیار غبن
بعد از اینکه حق خیار غبن رو به قاضی اثبات کردید میتونید معامله رو فسخ کنید. در هنگام فسخ معامله:
- کالا به طرف مقابل برگردانده میشه.
- طرف مقابل مبلغی رو که به عنوان قیمت پرداخت کردید به شما برگردونه.
- هزینه های جانبی مثل هزینه حمل و نقل یا هزینه های مربوط به ثبت سند هم باید استرداد بشن.
جدول مقایسه خیار غبن فاحش و غیر فاحش
| نوع خیار غبن | تفاوت قیمت | مهلت استفاده | نتیجه |
|---|---|---|---|
| فاحش | بسیار زیاد | نامحدود | فسخ معامله |
| غیر فاحش | قابل توجه | دو ماه | فسخ معامله |
نکاتی مهم در مورد خیار غبن
- خیار غبن قابل انتقال نیست. یعنی فقط شخص ضرر دیده میتونه از خیار غبن استفاده کنه.
- خیار غبن فقط در معاملات “عین” قابل استفاده است.
- خیار غبن فقط در معاملات “عین” قابل استفاده است.
نتیجه گیری
خیار غبن به عنوان ابزاری قانونی برای حفظ حقوق افراد در معاملات به کار میاد. با آگاهی از شرایط و نحوه استفاده از این حق میتونید در معاملات از ضررهای بزرگ جلوگیری کنید.
پرسش و پاسخ
1. خیار غبن در چه نوع معاملاتی قابل استفاده است؟**
**خیار غبن** **فقط در معاملات "عین"** قابل استفاده است. یعنی **در معاملات کالاهایی مثل ماشین خانه زمین و ... **قابل استفاده است. 2. اگر ضرر من در معامله خیلی کم باشه میتونم از خیار غبن استفاده کنم؟**
**خیر** **ضرری که **شما در اثر معامله **متحمل شدید** باید **قابل توجه** باشه. 3. چه مدارک برای اثبات خیار غبن لازم است؟**
برای **اثبات **خیار غبن** **میتونید** **از** **شهادت شهود **گزارش کارشناسی **و **اسناد و مدارک **استفاده کنید.