معنی فاعل و مفعول در گی

در روابط همجنس گرایانه به ویژه میان مردان اصطلاحات فاعل (Top) و مفعول (Bottom) به نقش های جنسی افراد در کنش های آمیزشی اشاره دارند؛ فاعل عموماً انجام دهنده عمل دخول و مفعول پذیرنده آن است. فراتر از عمل فیزیکی این نقش ها می توانند ابعاد هویتی روانی و اجتماعی عمیقی داشته باشند که درک آن ها برای شفافیت احترام متقابل و ارتقاء سلامت روان در جامعه همجنس گرایان ضروری است.

درک روابط انسانی به ویژه در بستر تنوع گرایش های جنسی نیازمند زبانی دقیق و غیرقضاوت گرانه است. اصطلاحات «فاعل» و «مفعول» در زبان فارسی به ویژه در ادبیات گرامری معانی مشخصی دارند. اما در بحث روابط جنسی خصوصاً در میان مردان همجنس گرا این واژگان معنایی فراتر از ساختار دستوری پیدا کرده و به توصیف نقش های خاصی در کنش های جنسی می پردازند. این مقاله با هدف روشن ساختن ابعاد مختلف این اصطلاحات از جنبه های صرفاً فیزیکی گرفته تا لایه های پیچیده هویتی روانشناختی و اجتماعی به نگارش درآمده است. هدف اصلی تبیین جامعی است که نه تنها اطلاعات دقیقی ارائه دهد بلکه به افزایش همدلی کاهش کلیشه ها و تقویت پذیرش خود در میان مخاطبان کمک کند.

۱. تعریف بنیادی: فاعل مفعول و دوطرفه (Versatile) در روابط گی

برای فهم جامع معنی فاعل و مفعول در گی ابتدا لازم است به تعریف بنیادین این اصطلاحات بپردازیم. این تقسیم بندی ها عمدتاً به پوزیشن ها و ترجیحات افراد در فعالیت های جنسی اشاره دارند و اساساً بر مبنای نقش هر فرد در عمل دخول به ویژه دخول مقعدی شکل گرفته اند. با این حال همانطور که در ادامه توضیح داده خواهد شد دلالت های این واژگان فراتر از یک عمل مکانیکی ساده است و می تواند بخشی از هویت جنسی فرد را نیز تعریف کند.

۱.۱. فاعل (Top)

فاعل در گی به فردی اطلاق می شود که در طول آمیزش جنسی عمل دخول را انجام می دهد. این نقش فعالانه تنها به عمل فیزیکی محدود نمی شود بلکه اغلب با تمایلات و ویژگی های خاصی همراه است. فرد فاعل ممکن است از پیش قدم شدن کنترل و هدایت جریان فعالیت جنسی لذت ببرد. این تمایلات می توانند ریشه های روانی و شخصیتی داشته باشند از جمله نیاز به احساس قدرت یا مسئولیت پذیری در رابطه جنسی. برای برخی فاعل بودن ممکن است با یک حس عمیق تر از مردانگی یا ابراز وجود گره خورده باشد.

زیرمجموعه هایی نیز برای فاعل بودن تعریف می شود:

• کاملاً فاعل (Exclusive Top): فردی که منحصراً ترجیح می دهد عمل دخول را انجام دهد و تمایلی به دریافت دخول ندارد.
• معمولاً فاعل (Usually Top): فردی که اغلب نقش فاعل را ایفا می کند اما در برخی شرایط یا با شرکای خاص ممکن است به نقش مفعول نیز علاقه مند باشد یا آن را تجربه کند. این نشان دهنده انعطاف پذیری و عدم قطعیت مطلق در ترجیحات جنسی است.

۱.۲. مفعول (Bottom)

مفعول در گی به فردی گفته می شود که در طول آمیزش جنسی دخول را دریافت می کند و نقش پذیرنده دارد. این نقش نیز مانند فاعل تنها به جنبه فیزیکی محدود نیست و می تواند با تمایلات روانشناختی و احساسات عمیقی همراه باشد. فرد مفعول ممکن است از احساس نزدیکی آسیب پذیری تسلیم یا لذت ناشی از دریافت دخول بهره مند شود. این نقش می تواند حس اعتماد و ارتباط عمیق با شریک جنسی را تقویت کند و برای بسیاری بخش جدایی ناپذیری از هویت جنسی آن هاست.

مفعول بودن نیز دارای زیرمجموعه هایی است:

• کاملاً مفعول (Exclusive Bottom): فردی که همواره ترجیح می دهد دخول را دریافت کند و تمایلی به انجام دخول ندارد.
• معمولاً مفعول (Usually Bottom): فردی که عمدتاً نقش مفعول را برعهده می گیرد اما گهگاهی ممکن است نقش فاعل را نیز ایفا کند. این دسته نیز مانند معمولاً فاعل انعطاف پذیری در ترجیحات جنسی را نشان می دهد.

۱.۳. دوطرفه/ورس/سوئیچ (Versatile/Switch)

اصطلاح دوطرفه گی یا Versatile (ورس) و Switch (سوئیچ) به فردی اشاره دارد که از هر دو نقش فاعل و مفعول لذت می برد و توانایی ایفا کردن هر دو نقش را در زمان ها و موقعیت های مختلف دارد. این افراد در ترجیحات جنسی خود انعطاف پذیری بالایی دارند و ممکن است بر اساس میل خود شریک جنسی یا موقعیت نقش خود را تغییر دهند. دوطرفه بودن عدم محدودیت به یک نقش خاص را نشان می دهد و تأکید بر تنوع طلبی و پویایی در تجربیات جنسی دارد. این ویژگی می تواند به پویایی و هیجان بیشتر در روابط جنسی منجر شود و برای بسیاری از افراد مطلوب و لذت بخش است.

این انعطاف پذیری همچنین می تواند نشانه ای از بلوغ جنسی و پذیرش طیف وسیعی از لذت ها باشد به دور از برچسب های سفت و سخت. این گروه از افراد ممکن است تجربه غنی تری از روابط جنسی داشته باشند زیرا خود را به یک قالب محدود نمی کنند.

۱.۴. کنار/ساید (Side)

نقش کنار در گی یا Side (ساید) به نوعی از فعالیت های جنسی در روابط همجنس گرایانه اشاره دارد که در آن تمرکز بر عمل دخول مقعدی نیست. این نقش شامل طیف وسیعی از فعالیت های جنسی دیگر می شود که لزوماً شامل دخول نمی گردند مانند رابطه دهانی مالشی ماساژ اروتیک فعالیت های دستی و سایر انواع بازی های جنسی. اصطلاح کنار به افرادی اشاره دارد که از این نوع فعالیت ها لذت می برند یا ترجیح می دهند رابطه جنسی آن ها حول این فعالیت ها متمرکز باشد.

وجود نقش کنار بر اهمیت تنوع و گستردگی تجربیات جنسی در روابط همجنس گرایانه تأکید می کند. این نشان می دهد که رابطه جنسی فراتر از یک عمل خاص است و می تواند اشکال گوناگونی به خود بگیرد که همگی می توانند منشأ لذت صمیمیت و ارتباط عمیق باشند. نادیده گرفتن این جنبه از روابط جنسی به معنای محدود کردن درک ما از پیچیدگی و غنای تجربیات جنسی انسانی است. پذیرش این تنوع برای ارتقاء سلامت جنسی و روانی در جامعه LGBTQ+ بسیار حیاتی است.

۲. نقش ها فراتر از پوزیشن: ابعاد هویتی و روانشناختی

درک معنی فاعل و مفعول در گی تنها به تعریف فیزیکی و مکانیکی این نقش ها محدود نمی شود بلکه ابعاد هویتی و روانشناختی عمیقی را در بر می گیرد. این بخش به بررسی چگونگی تأثیر این نقش ها بر هویت فردی چالش هایی مانند شرم مفعول بودن و پویایی های قدرت در روابط می پردازد.

۲.۱. نقش جنسی در مقابل هویت جنسی

یکی از مهمترین تمایزها در بحث نقش های جنسیتی در روابط گی تفاوت قائل شدن بین پوزیشن های جنسی (Role) و هویت جنسی (Identity) است. پوزیشن جنسی به عمل فیزیکی که فرد در حین رابطه انجام می دهد اشاره دارد؛ مثلاً فاعل بودن در یک رابطه مقعدی. اما هویت جنسی یک احساس درونی و عمیق تر است که می تواند فراتر از پوزیشن های خاص جنسی باشد. برخی افراد ممکن است هویت خود را کاملاً فاعل یا کاملاً مفعول بدانند حتی اگر گاهی در پوزیشن دیگری قرار بگیرند. این هویت درونی با درک فرد از خود تمایلات و احساساتش در ارتباط است.

این تفاوت اهمیت دارد زیرا به افراد کمک می کند تا درک کنند که پوزیشن های جنسی لزوماً کل هویت آن ها را تعریف نمی کنند. یک فرد ممکن است از نظر فیزیکی مفعول باشد اما این به معنای زنانه بودن یا ضعف او نیست. این جدا کردن هویت از عمل به پذیرش خود در گی ها کمک شایانی می کند و کلیشه های مضر را به چالش می کشد.

۲.۲. شرم مفعول بودن (Bottom Shame): ریشه ها پیامدها و راهکارهای غلبه

شرم مفعول بودن یک پدیده روانشناختی رایج در میان مردان همجنس گرا است که در آن فرد به دلیل تمایل به نقش مفعول احساس شرم گناه یا بی ارزشی می کند. این شرم می تواند عواقب مخربی بر سلامت روان و کیفیت روابط فرد داشته باشد. ریشه های این پدیده عمیق و چندلایه است:

• کلیشه های جنسیتی: در بسیاری از فرهنگ ها نقش مفعول با ضعف انفعال یا زنانه بودن مرتبط دانسته می شود. این کلیشه ها مردانگی را با فاعلیت و قدرت گره می زنند و مفعول بودن را تضعیف کننده مردانگی تلقی می کنند.
• هوموفوبیا و مردسالاری: نگاه های مردسالارانه در جامعه حتی در جامعه همجنس گرایان می تواند به پدیده شرم مفعول بودن دامن بزند. در این دیدگاه مردی که دخول را دریافت می کند به نوعی از جایگاه مردانه خود خارج شده و هدف قضاوت و تمسخر قرار می گیرد. این تصورات غلط و متعصبانه اغلب از ریشه های عمیق تر هوموفوبیا (همجنس گرا هراسی) سرچشمه می گیرند.
• تصویرسازی های رسانه ای: گاهی اوقات رسانه ها نیز با تمرکز بر تصویرسازی های کلیشه ای از نقش ها ناخواسته این شرم را تقویت می کنند.

پیامدهای روانی شرم مفعول بودن عبارتند از:

• کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس: فرد ممکن است احساس کند به دلیل تمایلات جنسی خود لایق احترام یا عشق نیست.
• اضطراب و افسردگی: فشار درونی برای پنهان کردن تمایلات یا سرکوب آن ها می تواند منجر به مشکلات سلامت روان شود.
• مشکل در برقراری ارتباط صمیمی: ترس از قضاوت یا عدم پذیرش ممکن است مانع از ابراز صادقانه نیازها و تمایلات جنسی به شریک شود.
• کاهش لذت جنسی: فرد ممکن است به دلیل احساس شرم نتواند به طور کامل از تجربیات جنسی خود لذت ببرد.

برای غلبه بر شرم مفعول بودن راهکارهای متعددی وجود دارد:

1. خودپذیری: اولین و مهمترین قدم پذیرش بدون قید و شرط تمایلات جنسی خود است. فهمیدن اینکه هیچ شرم یا اشتباهی در تمایل به مفعول بودن وجود ندارد.
2. آگاهی بخشی و شکستن کلیشه ها: آموزش در مورد تنوع نقش ها و debunking (از بین بردن) کلیشه های جنسیتی می تواند به افراد کمک کند تا دیدگاه سالم تری نسبت به خود و دیگران پیدا کنند.
3. حمایت از جامعه: ایجاد فضاهای امن و حمایتی در جامعه LGBTQ+ که در آن افراد بتوانند تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و مورد پذیرش قرار گیرند.
4. گفتگو با شریک جنسی: ارتباط باز و صادقانه با شریک جنسی در مورد ترجیحات و نگرانی ها می تواند به تقویت اعتماد و رفع سوءتفاهم ها کمک کند.
5. مشاوره تخصصی: در مواردی که شرم مفعول بودن شدید است و بر زندگی فرد تأثیر منفی می گذارد کمک گرفتن از متخصصین سلامت روان می تواند بسیار مفید باشد.

شرم مفعول بودن پدیده ای پیچیده با ریشه های عمیق فرهنگی و اجتماعی است که می تواند سلامت روان افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. مقابله با آن نیازمند خودپذیری آگاهی و حمایت جامعه است تا کلیشه های جنسیتی شکسته شوند و هر فرد بتواند با افتخار هویت جنسی خود را بپذیرد.

۲.۳. قدرت و پویایی در نقش ها

قدرت و پویایی در نقش ها در روابط جنسی همجنس گرایانه به معنای سلسله مراتب یا سلطه نیست بلکه به چگونگی تبادل کنترل و رضایت در طول فعالیت جنسی اشاره دارد. در هر سه نقش فاعل مفعول و دوطرفه دینامیک های قدرت به شکل های مختلفی قابل مشاهده است:

• در نقش فاعل: فرد فاعل ممکن است احساس کنترل و هدایت رابطه را داشته باشد. این می تواند از طریق انتخاب پوزیشن سرعت و شدت دخول اعمال شود. این احساس کنترل لزوماً به معنای اعمال قدرت بر دیگری نیست بلکه می تواند بخشی از تجربه لذت بخش فاعل باشد.
• در نقش مفعول: فرد مفعول نیز دارای قدرت خاص خود است. قدرت او در پذیرش اعتماد و توانایی بخشیدن لذت به شریک فاعل خود نهفته است. قدرت مفعول در تعیین حدود و مرزهای خود ابراز نیازها و خواسته هایش و همچنین توانایی متوقف کردن رابطه در صورت عدم رضایت است.
• در نقش دوطرفه: در روابطی که شرکا دوطرفه هستند پویایی قدرت می تواند بسیار منعطف و متغیر باشد. این افراد می توانند نقش ها را با یکدیگر عوض کنند که خود نوعی تعادل قدرت و انعطاف پذیری را نشان می دهد. این تبادل نقش ها می تواند به تقویت ارتباط و درک متقابل عمیق تر بین شرکا منجر شود.

نکته حیاتی در تمامی این پویایی ها رضایت (Consent) متقابل است. هرگونه تبادل قدرت باید بر اساس رضایت آگاهانه آزادانه و مداوم هر دو طرف باشد. بدون رضایت هیچ یک از این نقش ها معنای واقعی خود را پیدا نمی کنند و به جای لذت و صمیمیت به تجربه ای ناخوشایند یا حتی آسیب زا تبدیل می شوند. بحث در مورد انتظارات تمایلات و مرزها پیش از شروع فعالیت جنسی کلیدی برای ایجاد یک رابطه سالم و رضایت بخش است.

۳. تاریخچه و دیدگاه های فرهنگی درباره نقش ها در همجنس گرایی

درک معنی فاعل و مفعول در گی با بررسی ریشه های تاریخی و فرهنگی این اصطلاحات غنای بیشتری پیدا می کند. این نقش ها آنطور که امروزه درک می شوند محصول تکامل های فرهنگی و اجتماعی طولانی مدت هستند.

۳.۱. نگاهی به یونان باستان و رومی ها

تاریخچه روابط همجنس گرایانه به ویژه میان مردان در یونان و روم باستان از پیچیدگی ها و تفاوت های فاحشی با درک مدرن برخوردار است. در یونان باستان روابط بین مردان مسن تر (Erástēs – فاعل) و پسران نوجوان (Erómenos – مفعول) که به سن ازدواج نرسیده بودند بخشی از ساختار اجتماعی و آموزشی بود. این روابط اغلب با اهداف تعلیم و تربیت همراه بود و به عنوان مرحله ای از رشد پسران تلقی می شد. در این دوران نقش مفعول های جنسی جوان از نظر اجتماعی قابل قبول بود اما این انتظار وجود داشت که این پسران با رسیدن به سن بلوغ و مردی خود به نقش فاعل تبدیل شوند و دیگر نقش مفعول را ایفا نکنند.

در فرهنگ یونانی تمایل به نقش مفعول در مردان بالغ به عنوان نشانه ای از ضعف یا زنانه بودن تلقی می شد و از نظر اجتماعی نکوهیده بود. این دیدگاه نه به تمایل جنسی بلکه به انحراف از هنجارهای مردانگی و شهروندی مربوط می شد. در روم باستان نیز وضعیت مشابهی وجود داشت؛ مردان رومی می توانستند با بردگان یا پسران جوان رابطه جنسی داشته باشند (در نقش فاعل) اما انجام نقش مفعول برای یک شهروند رومی بالغ موجب شرمساری و از دست دادن جایگاه اجتماعی می شد.

این تحلیل نشان می دهد که درک این نقش ها در دوران باستان به شدت با ساختارهای قدرت اجتماعی انتظارات از مردانگی و هویت شهروندی گره خورده بود و با برداشت های مدرن ما تفاوت های اساسی دارد. در آن زمان این مسئله بیشتر به «پوزیشن» و «وضعیت اجتماعی» مربوط بود تا یک هویت جنسی درونی و مستقل از سن یا جایگاه اجتماعی.

۳.۲. تکامل و تغییر در درک مدرن

با گذشت زمان و تحولات اجتماعی فرهنگی و علمی درک معنی فاعل و مفعول در گی نیز دستخوش تغییرات بنیادین شده است. در دوران مدرن به تدریج این نقش ها از چارچوب های سنتی و سلسله مراتبی خارج شده و بیشتر به ترجیحات شخصی و هویت جنسی فرد گره خوردند. ظهور جنبش های حقوق LGBTQ+ و افزایش آگاهی های روانشناختی و اجتماعی به این تغییرات سرعت بخشید.

امروزه نقش های فاعل و مفعول به جای اینکه نشان دهنده یک سلسله مراتب اجتماعی یا ضعف/قوت باشند به عنوان ابعاد متنوع و معتبر از ترجیحات جنسی در همجنسگرایان شناخته می شوند. دیگر هیچ شرمی در مفعول بودن (اگرچه «شرم مفعول بودن» همچنان یک چالش روانشناختی است که باید به آن پرداخت) یا محدودیتی در فاعل بودن وجود ندارد. مفهوم دوطرفه بودن نیز به رسمیت شناخته شده و حتی ستوده می شود زیرا انعطاف پذیری و گستردگی تجربیات جنسی را منعکس می کند. هویت جنسی در مردان همجنسگرا دیگر صرفاً بر اساس پوزیشن جنسی تعریف نمی شود بلکه شامل طیف وسیعی از احساسات تمایلات و ابراز وجود است.

این تکامل در درک به افراد اجازه می دهد تا با آزادی بیشتری هویت جنسی خود را کاوش کنند و آن را بدون ترس از قضاوت یا کلیشه های اجتماعی بپذیرند. این تغییر دیدگاه گامی مهم در جهت ارتقاء سلامت روان در جامعه LGBTQ+ و ایجاد فضایی برای پذیرش و احترام متقابل است.

۴. رواج و آمار: نگاهی به ترجیحات جنسی در جامعه گی

در بحث معنی فاعل و مفعول در گی بررسی رواج و آمار ترجیحات جنسی می تواند به درک بهتری از تنوع موجود در جامعه همجنس گرایان کمک کند. اگرچه انجام مطالعات علمی گسترده و بی طرفانه در این زمینه با چالش هایی همراه است اما برخی تحقیقات و نظرسنجی ها داده های جالبی را ارائه می دهند.

۴.۱. بررسی آمارهای موجود

مطالعات معتبر در زمینه ترجیحات جنسی در میان مردان همجنس گرا و دوجنس گرا محدودیت هایی دارند اما برخی نظرسنجی های بزرگ آنلاین اطلاعات مفیدی ارائه کرده اند. به عنوان مثال یک مطالعه بر روی ۵۵,۴۶۴ پروفایل در وب سایت Gay.com در ایالات متحده آمریکا نشان داد که:

• ۲۶.۴۶٪ افراد فاعل بودن را ترجیح می دهند.
• ۳۱.۹۲٪ افراد مفعول بودن را ترجیح می دهند.
• بزرگ ترین گروه با ۴۱.۶۲٪ دوطرفه بودن را ترجیح می دهند.

این آمار نشان می دهد که گروه دوطرفه بزرگ ترین سهم را در میان ترجیحات جنسی دارند که بر انعطاف پذیری و عدم تمایل به محدود شدن به یک نقش واحد تأکید می کند. با این حال مهم است که در نظر داشته باشیم این آمارها از یک نمونه آنلاین خاص و در یک کشور خاص به دست آمده اند و نمی توانند به طور کامل نماینده تمامی مردان همجنس گرا در سراسر جهان باشند. این مطالعات به دلیل خودانتخابی شرکت کنندگان و دسترسی به اینترنت ممکن است دارای سوگیری باشند.

یک جدول مقایسه ای از ترجیحات در برخی ایالت ها (بر اساس همان مطالعه Gay.com) می تواند تفاوت های منطقه ای را نشان دهد:

ایالت	فاعل (%)	مفعول (%)	دوطرفه (%)
وایومینگ	۱۶	۴۴	۴۰
ویرجینیا غربی	۳۲	۲۹	۳۹
اورگن	۳۴	۱۷.۵۸	۴۸.۴۲
آمار تقریبی بر اساس مطالعه Gay.com			–

این جدول به وضوح نشان می دهد که حتی در یک کشور واحد ترجیحات جنسی می توانند تفاوت های قابل توجهی داشته باشند. در وایومینگ مفعول ها بیشترین سهم را دارند در حالی که در ویرجینیا غربی فاعل ها درصد بیشتری را به خود اختصاص داده اند. در اورگن نیز دوطرفه ها تقریباً نیمی از پروفایل ها را تشکیل می دهند.

۴.۲. تنوع جغرافیایی و فرهنگی

تنوع جغرافیایی و فرهنگی نقش مهمی در شکل گیری و ابراز ترجیحات جنسی دارد. همانطور که آمار بالا نشان می دهد حتی در یک کشور تفاوت های منطقه ای وجود دارد. در سطح جهانی این تفاوت ها می توانند بسیار چشمگیرتر باشند. عوامل فرهنگی اجتماعی مذهبی و حتی اقتصادی می توانند بر چگونگی درک افراد از نقش های جنسی و ابراز آن ها تأثیر بگذارند. در برخی فرهنگ ها کلیشه های جنسیتی ممکن است قوی تر باشند و برچسب گذاری بر اساس نقش ها بیشتر دیده شود در حالی که در فرهنگ های دیگر آزادی و انعطاف پذیری بیشتری در این زمینه وجود دارد.

همچنین دسترسی به اطلاعات سطح آگاهی عمومی و پذیرش اجتماعی جامعه LGBTQ+ در مناطق مختلف می تواند بر چگونگی خودشناسی و ابراز ترجیحات جنسی افراد تأثیر بگذارد. جایی که هوموفوبیا شدیدتر است افراد ممکن است تمایلات واقعی خود را پنهان کنند که این امر بر صحت آمارها نیز تأثیر می گذارد.

۴.۳. fluidity (انعطاف پذیری) در طول زمان

یکی از نکات مهم در بررسی ترجیحات جنسی در همجنسگرایان مفهوم fluidity (انعطاف پذیری) است. این مفهوم به این معناست که ترجیحات جنسی یک فرد لزوماً ثابت و تغییرناپذیر نیستند و می توانند در طول زندگی او تغییر کنند. فردی که در جوانی خود را کاملاً مفعول می دانسته ممکن است در میانسالی به سمت دوطرفه شدن یا حتی تمایل به نقش فاعل متمایل شود و برعکس.

این انعطاف پذیری می تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد از جمله تجربیات جدید رشد شخصی تغییر در درک خود و تمایلات و یا حتی تغییر در شرکای جنسی. پذیرش این واقعیت که ترجیحات جنسی می توانند سیال باشند به افراد کمک می کند تا از قید برچسب های سفت و سخت رها شوند و با آزادی بیشتری هویت جنسی خود را کشف و تجربه کنند. این دیدگاه بر خلاف باورهای سنتی بر پیچیدگی و پویایی طبیعت جنسی انسان تأکید دارد.

آمارها و شواهد فرهنگی نشان می دهند که ترجیحات جنسی در روابط همجنس گرایانه به ویژه میان مردان دارای تنوع و انعطاف پذیری قابل توجهی است. فهم این تنوع برای کاهش قضاوت ها و ایجاد فضای احترام آمیز ضروری است.

۵. فاعل مفعول و سوئیچ در BDSM

درک معنی فاعل و مفعول در گی تنها به روابط جنسی سنتی محدود نمی شود و شامل بررسی نقش ها در فضاهای خاص تری مانند BDSM نیز می گردد. اصطلاحات فاعل (Dominant/Dom) مفعول (Submissive/Sub) و سوئیچ (Switch) در BDSM هرچند شباهت هایی با نقش های جنسی در گی دارند اما معانی و دلالت های متفاوتی را شامل می شوند.

۵.۱. تفاوت با نقش های جنسی صرف

در BDSM فاعل و مفعول لزوماً به نقش های فیزیکی در عمل دخول (آن گونه که در روابط جنسی گی تعریف شد) اشاره ندارند. در عوض این اصطلاحات به پویایی قدرت و کنترل در رابطه مربوط می شوند. یک دامینانت (فاعل) فردی است که کنترل را در دست می گیرد دستور می دهد و پویایی غالب را رهبری می کند. در مقابل یک سابمسیو (مفعول) فردی است که نقش فرمانبردار را ایفا کرده و از دستورات غالب خود پیروی می کند.

این نقش ها می توانند در هر نوع رابطه جنسی اعم از همجنس گرایانه یا دگرجنس گرایانه و در فعالیت های جنسی ای که لزوماً شامل دخول نمی شوند وجود داشته باشند. برای مثال یک غالب ممکن است شریک فرمانبردار خود را شلاق بزند او را با طناب ببندد یا به او دستوراتی بدهد که خارج از بستر جنسی هم باشند. یک دامیناتریکس (زن غالب) ممکن است به یک مرد فرمانبردار دستور دهد که به او دخول کند در این صورت او از نظر جنسی فاعل است اما از نظر BDSM در نقش مفعول (سابمسیو) قرار دارد.

بنابراین تفاوت با نقش های جنسی صرف در BDSM در این است که تمرکز اصلی بر تبادل قدرت کنترل و رضایت آگاهانه در یک چارچوب مشخص و از پیش تعیین شده است نه صرفاً بر انجام یا دریافت دخول. این پویایی ها می توانند شامل شلاق زنی خفت بندی بردگی تحقیر و دیگر بازی های قدرتی باشند.

۵.۲. سوئیچ در BDSM

سوئیچ در BDSM به فردی گفته می شود که می تواند در هر دو نقش غالب (Dominant) و مغلوب (Submissive) ظاهر شود. این افراد از توانایی تغییر بین این دو پویایی قدرت لذت می برند و می توانند در یک زمان نقش غالب و در زمانی دیگر نقش مغلوب را ایفا کنند. سوئیچ ها انعطاف پذیری بالایی در تجربیات BDSM دارند و می توانند پویایی های متنوع و پیچیده ای را در روابط خود تجربه کنند.

این نقش نیز مانند دوطرفه در روابط گی نشان دهنده عدم محدودیت به یک قالب خاص و تمایل به کاوش طیف وسیعی از تجربیات است. سوئیچ بودن در BDSM اغلب به معنای درک عمیق تر از هر دو سوی پویایی قدرت و توانایی همدلی با هر دو نقش است. این افراد می توانند به یک رابطه BDSM عمق و تنوع بیشتری ببخشند.

۵.۳. همپوشانی و تفاوت ها

در حالی که اصطلاحات فاعل مفعول و سوئیچ در هر دو زمینه روابط جنسی گی و BDSM استفاده می شوند همپوشانی و تفاوت های مهمی بین آن ها وجود دارد. همپوشانی در این است که هر دو سیستم به نقش هایی اشاره دارند که در آن ها افراد ترجیحات خاصی را در کنش های جنسی یا پویایی قدرت ایفا می کنند.

تفاوت اصلی اما در کانون تمرکز است: در روابط جنسی گی (خارج از BDSM) فاعل/مفعول عمدتاً به عمل فیزیکی دخول و نقش های مربوط به آن اشاره دارد در حالی که در BDSM فاعل/مفعول/سوئیچ به پویایی روانی و تبادل قدرت و کنترل (Dominance/Submission) می پردازند که ممکن است شامل دخول باشد یا نباشد. به عبارت دیگر یک فرد می تواند در روابط گی مفعول (Bottom) باشد اما در BDSM فاعل (Dominant) باشد یا برعکس. این تمایز بسیار مهم است تا از سوءتفاهم ها و برچسب گذاری های نادرست جلوگیری شود.

در نهایت درک این نقش ها در BDSM نیز بر اهمیت رضایت ارتباط باز و تعیین مرزها تأکید می کند. تمامی فعالیت های BDSM باید با آگاهی و رضایت کامل تمامی شرکت کنندگان انجام شوند و امنیت سلامت و لذت آن ها را تضمین کند. این شناخت به افراد کمک می کند تا با احترام بیشتری به تنوع تجربیات جنسی و هویتی در جامعه LGBTQ+ نگاه کنند و از برچسب گذاری در روابط همجنس گرایانه که می تواند محدودکننده و آسیب زا باشد پرهیز کنند.

نتیجه گیری

در این مقاله به بررسی جامع معنی فاعل و مفعول در گی پرداختیم و دریافتیم که این اصطلاحات فراتر از یک توصیف ساده از پوزیشن های جنسی ابعاد عمیق هویتی روانشناختی اجتماعی و فرهنگی دارند. از تعریف بنیادی فاعل و مفعول و نقش منعطف دوطرفه تا معرفی نقش کنار که بر تنوع تجربیات جنسی تأکید دارد تمامی این دسته بندی ها به فهم بهتر پیچیدگی های روابط همجنس گرایانه کمک می کنند.

تحلیل «شرم مفعول بودن» نشان داد که چگونه کلیشه های جنسیتی و هوموفوبیا می توانند بر سلامت روان افراد تأثیر بگذارند و بر ضرورت خودپذیری آگاهی بخشی و حمایت اجتماعی صحه گذاشت. با نگاهی به تاریخ و فرهنگ به ویژه در یونان باستان متوجه شدیم که چگونه درک این نقش ها در طول زمان تحول یافته و در دوران مدرن به سوی پذیرش و انعطاف پذیری بیشتر حرکت کرده است. آمارهای موجود نیز بر رواج قابل توجه نقش دوطرفه و تنوع جغرافیایی در ترجیحات جنسی تأکید داشت.

در نهایت بررسی این نقش ها در بستر BDSM تفاوت های ظریف بین نقش های جنسی و پویایی های قدرت را آشکار ساخت و بر اهمیت رضایت آگاهانه در تمامی اشکال روابط تأکید کرد. امید است این مقاله با ارائه دیدگاهی تخصصی و غیرقضاوت گرانه به افزایش درک همدلی و احترام متقابل در میان تمامی افراد چه در جامعه LGBTQ+ و چه در جوامع بزرگ تر کمک کرده باشد و گامی در جهت روابط سالم همجنس گرایانه بردارد. درک این ابعاد برای هر کسی که به دنبال عمیق تر کردن دانش خود در زمینه تنوع جنسی و هویت های انسانی است حیاتی است.