فورس ماژور
فورس ماژور: وقتی قراردادها به زورِ “نیروی برتر” پاره می شوند
تا به حال شده در حال انجام یک کار مهم باشید و ناگهان اتفاقی غیر قابل پیش بینی و خارج از کنترل شما رخ دهد؟ این اتفاق می تواند یک تعطیلی ناگهانی به دلیل یک بحران طبیعی یک جنگ یا حتی یک محدودیت جدید در تجارت باشد. در این شرایط ممکن است نتوانید تعهدات قراردادی خود را به طور کامل انجام دهید. در چنین مواردی مفهوم “فورس ماژور” به کمک شما می آید.
فورس ماژور چیست؟
فورس ماژور (Force Majeure) به معنی “نیروی برتر” است و به اتفاقاتی اشاره دارد که به طور کلی خارج از کنترل طرفین قرارداد و بر عملکرد قرارداد تأثیر منفی می گذارد. این اتفاقات معمولا غیر قابل پیش بینی هستند و ممکن است شامل حوادث طبیعی بلایای طبیعی و اجتماعی جنگ شورش تحریم ها و … باشد.
فورس ماژور در قراردادها
در دنیای قراردادها مفهوم فورس ماژور به عنوان یک مکانیزم برای تخفیف مسئولیت طرفین در مواقع وقوع اتفاقات غیر قابل پیش بینی در نظر گرفته می شود. در واقع با وجود فورس ماژور طرفین قرارداد می توانند تعهدات خود را بدون پرداخت غرامت به طرف مقابل به طور کامل یا جزئی تعلیق یا انجام ندهند.
شرایط وقوع فورس ماژور
برای اینکه یک رویداد به عنوان فورس ماژور محسوب شود باید چند شرط مهم را برآورده کند:
1. وقوع رویداد به طور کامل خارج از کنترل طرفین قرارداد: یعنی هیچ یک از طرفین نمی توانست از اتفاق افتادن این رویداد جلوگیری کند.
2. غیرقابل پیش بینی بودن: یعنی طرفین قرارداد در زمان انعقاد قرارداد نمی توانستند پیش بینی کنند که چنین اتفاقی رخ می دهد.
3. تأثیر منفی بر عملکرد قرارداد: یعنی رویداد فورس ماژور باید در انجام تعهدات قرارداد موانع جدی ایجاد کند.
اثبات فورس ماژور
اگر شما به عنوان یک طرف قرارداد ادعا می کنید که رویدادی به عنوان فورس ماژور رخ داده است باید اثبات کنید که این رویداد تمام شرایط فورس ماژور را برآورده می کند. برای اثبات این موضوع شما نیاز به مستندات کافی مانند گزارش خبرگزاری اطلاعیه نهاد مربوطه و … دارید.
محدودیت های فورس ماژور
در نظر داشته باشید که فورس ماژور هر نوع رویدادی را پوشش نمی دهد و محدودیت هایی دارد:
1. تعهدات قبل از وقوع فورس ماژور: شما در هر صورت باید تعهدات خود را قبل از وقوع فورس ماژور انجام دهید.
2. عدم توقف کامل: فورس ماژور به معنی توقف کامل قرارداد نیست و در بعضی موارد ممکن است فقط بخشی از تعهدات را تعلیق کند.
3. تعیین مدت زمان: فورس ماژور معمولا برای مدت محدودی معتبر است و بعد از این مدت طرفین باید تعهدات خود را به طور کامل انجام دهند.
نحوه درج ماده فورس ماژور در قرارداد
برای حفظ حقوق خود در مقابل رویدادهای غیر قابل پیش بینی بهترین راه این است که ماده فورس ماژور را در قرارداد خود درج کنید. در این ماده باید شرایط وقوع فورس ماژور اثبات آن و تعهدات طرفین در چنین مواردی را به طور کامل تعیین کنید.
جدول مواردی که ممکن است به عنوان فورس ماژور در قرارداد قید شود:
| رویداد | توضیحات |
|---|---|
| زلزله طوفان سیل آتشفشان | حوادث طبیعی که کنترل انسان خارج است. |
| جنگ شورش تروریسم محدودیت های حکومتی | حوادث اجتماعی و سیاسی که انجام تعهدات را غیر ممکن یا خطرناک می کند. |
| شیوع بیماری های واگیردار | در مواردی که بر انجام تعهدات تأثیر منفی گذاشته و مسافرت و تجارت را محدود کند. |
| قطع خدمات کمبود مواد اولیه توقف خط تولید | اتفاقاتی که خارج از کنترل طرفین قرارداد باشد و بر انجام تعهدات تأثیر بگذارد. |
فورس ماژور در قراردادهای بین المللی
در قراردادهای بین المللی مفهوم فورس ماژور اهمیت بالایی دارد. در این قراردادها ممکن است تعهدات طرفین در کشورهای مختلف و با قوانین مختلف انجام شود. بنابراین شرایط وقوع فورس ماژور و اثبات آن باید به طور کامل در قرارداد تعریف شود.
نتیجه گیری
فورس ماژور یک مفهوم حقیقی در قراردادها است و می تواند در مواقع ضروری حقوق طرفین قرارداد را حفظ کند. با درک این مفهوم و درج ماده فورس ماژور در قراردادها می توانید از پیامدهای اتفاقات غیر قابل پیش بینی در تجارت خود جلوگیری کنید.
پرسش و پاسخ
1. فورس ماژور چگونه در قراردادهای تجاری کاربرد دارد؟
فورس ماژور در قراردادهای تجاری برای حفظ حقوق طرفین در مواقع وقوع حوادث غیر قابل پیش بینی و خارج از کنترل آنها مانند بلایای طبیعی جنگ تحریم ها و … کاربرد دارد. در این شرایط طرفین می توانند تعهدات خود را تعلیق یا انجام ندهند بدون پرداخت غرامت به طرف مقابل.
2. آیا هر اتفاق غیر قابل پیش بینی به عنوان فورس ماژور محسوب می شود؟
خیر هر اتفاق غیر قابل پیش بینی به عنوان فورس ماژور محسوب نمی شود. برای اینکه یک رویداد به عنوان فورس ماژور شناسایی شود باید شرایط خاصی را برآورده کند مانند خارج از کنترل طرفین قرارداد بودن غیر قابل پیش بینی بودن و تأثیر منفی بر عملکرد قرارداد.
3. چگونه می توان از فورس ماژور در قراردادهای تجاری استفاده کرد؟
برای استفاده از فورس ماژور در قراردادهای تجاری ابتدا باید ماده فورس ماژور را به طور کامل در قرارداد درج کنید. در این ماده باید شرایط وقوع فورس ماژور اثبات آن و تعهدات طرفین در چنین مواردی را به طور کامل تعیین کنید. همچنین در صورت وقوع فورس ماژور باید به طور کامل مستندات لازم را برای اثبات آن جمع آوری کنید.