علائم بیماری روزاسه چیست؟

بیماری روزاسه یک اختلال پوستی مزمن و شایع است که با قرمزی پایدار صورت رگ های خونی قابل مشاهده و برجستگی های کوچک شبیه به جوش خود را نشان می دهد و اغلب با احساس سوزش یا گزش همراه است. شناخت دقیق علائم روزاسه برای تشخیص زودهنگام و مدیریت مؤثر این بیماری اهمیت حیاتی دارد زیرا این بیماری با آکنه ولگاریس متفاوت بوده و در صورت عدم درمان می تواند پیشرفت کند. این مقاله به تفصیل به بررسی تمامی جنبه های علائم روزاسه انواع آن تفاوت هایش با سایر بیماری های پوستی و زمان مراجعه به پزشک می پردازد.

روزاسه که گاهی به آن آکنه روزاسه نیز گفته می شود یک بیماری التهابی مزمن پوستی است که عمدتاً صورت را درگیر می کند. این بیماری معمولاً در سنین بالای ۳۰ سال آغاز می شود و در زنان شایع تر از مردان است اما علائم آن در مردان می تواند شدیدتر باشد. روزاسه یک بیماری پیشرونده است؛ به این معنی که اگرچه ممکن است در دوره هایی شدت یابد و در دوره هایی فروکش کند اما بدون مدیریت مناسب علائم آن به مرور زمان وخیم تر می شوند. این بیماری معمولاً محدود به پوست صورت (گونه ها بینی پیشانی و چانه) نیست و ممکن است در نواحی دیگری مانند گردن سینه گوش ها یا پوست سر نیز ظاهر شود.

علائم اصلی و شایع بیماری روزاسه

علائم بیماری روزاسه در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است یک فرد تنها برخی از این نشانه ها را تجربه کند. با این حال چهار علامت اصلی و شایع وجود دارند که در اکثر مبتلایان مشاهده می شوند و به تشخیص این بیماری کمک شایانی می کنند.

برافروختگی و قرمزی پایدار پوست (Erythema & Flushing)

برافروختگی و قرمزی پایدار صورت از نخستین و بارزترین علائم بیماری روزاسه است. افراد مبتلا اغلب دچار برافروختگی های ناگهانی و مکرر می شوند که با حس گرما و داغی در پوست همراه است. این قرمزی معمولاً در مرکز صورت به ویژه روی گونه ها بینی پیشانی و چانه متمرکز است و ممکن است به مرور زمان دائمی شود. نکته مهم در تشخیص تفاوت آن با قرمزی های موقتی ناشی از فعالیت بدنی هیجان یا خجالت است. در روزاسه این قرمزی به صورت مزمن باقی می ماند و حتی پس از رفع عامل محرک به طور کامل از بین نمی رود.

رگ های خونی قابل مشاهده (Telangiectasias / Spider Veins)

از دیگر نشانه های روزاسه پوستی وجود رگ های خونی کوچک قرمز و برجسته است که به آن ها تلانژکتازی یا رگ های عنکبوتی گفته می شود. این رگ ها اغلب روی بینی و گونه ها ظاهر می شوند و به صورت خطوط باریک یا شبکه ای در زیر سطح پوست قابل مشاهده هستند. با گذشت زمان و پیشرفت بیماری تعداد و وضوح این رگ ها ممکن است افزایش یابد. این رگ ها معمولاً با فشار دادن پوست محو نمی شوند که این خود یکی از راه های تمایز آن ها از قرمزی های سطحی تر است.

برجستگی ها و جوش های قرمز (Papules & Pustules)

بسیاری از افراد مبتلا به روزاسه ضایعات پوستی شبیه به آکنه را تجربه می کنند. این ضایعات به دو شکل اصلی پاپول (برجستگی های کوچک و قرمز بدون چرک) و پوستول (جوش های چرکی کوچک) ظاهر می شوند. این جوش های روزاسه غالباً روی گونه ها چانه و پیشانی بروز می کنند. یک تفاوت کلیدی این ضایعات با آکنه ولگاریس در این است که معمولاً فاقد کومدون (جوش های سرسیاه و سرسفید) هستند؛ این ویژگی به پزشکان در افتراق روزاسه از آکنه کمک می کند. این برجستگی ها می توانند دردناک یا حساس به لمس باشند و ظاهر صورت را تحت تأثیر قرار دهند.

احساس سوزش گزش یا سوزن سوزن شدن (Burning, Stinging, Tingling)

حساسیت پوستی و احساس ناراحت کننده در نواحی درگیر یکی از علائم اولیه روزاسه است. بسیاری از بیماران حس سوزش گزش سوزن سوزن شدن یا حتی خارش و سفتی در پوست صورت خود را گزارش می کنند. این احساسات می توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند و کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهند. این علائم معمولاً نتیجه التهاب در لایه های سطحی پوست هستند و با لمس یا استفاده از محصولات خاص پوستی تشدید می شوند.

خشکی و زبری پوست (Dryness & Roughness)

با وجود قرمزی و التهاب بسیاری از بیماران روزاسه از خشکی مزمن و زبری پوست در نواحی درگیر شکایت دارند. این خشکی می تواند منجر به پوسته پوسته شدن پوست شود و حس ناخوشایندی ایجاد کند. در برخی موارد پوست ممکن است به طور غیرطبیعی خشن و ناهموار به نظر برسد که ناشی از تغییرات ساختاری در اپیدرم و درم است. این خشکی می تواند به دلیل اختلال در سد دفاعی پوست و نفوذپذیری بیشتر آن در برابر عوامل خارجی باشد.

انواع روزاسه و علائم اختصاصی هر نوع

بیماری روزاسه به چهار زیرگروه اصلی تقسیم می شود که هر کدام با مجموعه ای از علائم غالب و ویژگی های خاص خود شناخته می شوند. شناخت این زیرگروه ها به پزشکان در تشخیص دقیق و انتخاب بهترین رویکرد درمانی کمک می کند.

روزاسه اریتماتوتلانژکتاتیک (Erythematotelangiectatic Rosacea)

این نوع روزاسه که با نام ERT نیز شناخته می شود شایع ترین زیرگروه است و عمدتاً با قرمزی پایدار صورت و برافروختگی های مکرر مشخص می شود. بیماران ممکن است قرمزی پایدار صورت در نواحی مرکزی صورت به ویژه گونه ها و بینی را تجربه کنند. گرگرفتگی پوست صورت که با حس گرما و داغی همراه است در این نوع بسیار شایع است. همچنین رگ های خونی کوچک و قابل مشاهده (تلانژکتازی) نیز از ویژگی های بارز آن است. پوست درگیر ممکن است بسیار حساس و تحریک پذیر باشد و احساس سوزش یا گزش نیز در آن شایع است.

روزاسه پاپولوپوستولار (Papulopustular Rosacea)

این زیرگروه از روزاسه با ظهور برجستگی های قرمز (پاپول) و جوش های چرکی (پوستول) بر روی پس زمینه قرمزی پایدار مشخص می شود. این علائم می توانند بسیار شبیه به آکنه ولگاریس به نظر برسند و اغلب منجر به اشتباه در تشخیص می شوند. با این حال تفاوت کلیدی در این است که در روزاسه پاپولوپوستولار معمولاً کومدون (جوش های سرسیاه یا سرسفید) دیده نمی شود. این نوع روزاسه ممکن است همراه با سوزش و خارش پوست صورت باشد و بیشتر در سنین میانسالی مشاهده می گردد.

روزاسه فیماتوز (Phymatous Rosacea)

روزاسه فیماتوز شکل نادرتر و شدیدتر روزاسه است که عمدتاً با ضخیم شدن و ناهمواری بافت پوست مشخص می شود. این تغییرات اغلب در بینی رخ می دهند و به حالتی به نام رینوفیما منجر می شوند. در رینوفیما بینی بزرگ گوشتی متورم و قرمز رنگ می شود و ممکن است منافذ پوست به وضوح دیده شوند. این عارضه بیشتر در مردان مشاهده می شود اما در زنان نیز می تواند رخ دهد. علاوه بر بینی ضخیم شدن پوست ممکن است در چانه (گناتوفیما) پیشانی (متوفیما) گوش ها (اوتوفیما) و پلک ها (بلفاروفیما) نیز دیده شود.

رینوفیما ضخیم شدن و ناهمواری بافت پوست بینی در روزاسه فیماتوز است که عمدتاً در مردان رخ می دهد و می تواند تأثیر قابل توجهی بر ظاهر فرد داشته باشد.

روزاسه چشمی (Ocular Rosacea)

این نوع از روزاسه چشم ها را تحت تأثیر قرار می دهد و می تواند همراه با علائم پوستی یا حتی قبل از بروز آن ها ظاهر شود. روزاسه چشمی علائم متنوعی دارد که شامل موارد زیر است: قرمزی و خشکی چشم ها احساس وجود جسم خارجی در چشم سوزش و خارش حساسیت به نور (فوتوفوبیا) تاری دید تلانژکتازی روی لبه پلک ورم پلک (بلفاریت) و عفونت های مکرر پلک مانند گل مژه (شالازیون یا هوردئولوم). در صورت عدم درمان روزاسه چشمی می تواند منجر به مشکلات جدی بینایی شود بنابراین توجه فوری به این علائم ضروری است.

تفاوت علائم روزاسه با آکنه ولگاریس و سایر بیماری ها

یکی از چالش های اصلی در تشخیص روزاسه شباهت آن به سایر بیماری های پوستی به ویژه آکنه ولگاریس است. افتراق صحیح این بیماری ها برای درمان مؤثر و جلوگیری از تشدید علائم بسیار مهم است.

مقایسه با آکنه ولگاریس

آکنه ولگاریس که معمولاً در دوران نوجوانی بروز می کند با انسداد فولیکول های مو و غدد چربی همراه است و علائم مشخصی مانند جوش های سرسیاه (کومدون باز) و سرسفید (کومدون بسته) دارد. در حالی که روزاسه نیز می تواند باعث ایجاد پاپول و پوستول (جوش های قرمز و چرکی) شود اما معمولاً فاقد کومدون است. تفاوت روزاسه با آکنه در این است که روزاسه بیشتر با قرمزی پایدار برافروختگی و رگ های خونی قابل مشاهده همراه است و در بزرگسالان (معمولاً بالای ۳۰ سال) شیوع بیشتری دارد. همچنین آکنه بیشتر در مناطق چرب پوست ظاهر می شود در حالی که روزاسه می تواند در نواحی خشک تر نیز بروز کند و معمولاً با حساسیت و سوزش پوست همراه است که در آکنه کمتر دیده می شود.

تمایز از سایر بیماری ها

علائم روزاسه ممکن است با چندین بیماری پوستی دیگر از جمله درماتیت سبورئیک لوپوس اریتماتوز پسوریازیس و برخی حساسیت های پوستی اشتباه گرفته شود. درماتیت سبورئیک نیز با قرمزی و پوسته پوسته شدن همراه است اما معمولاً در نواحی چرب تر پوست (مانند کناره های بینی و ابروها) دیده می شود و خارش بیشتری دارد. لوپوس اریتماتوز می تواند با قرمزی پروانه ای شکل روی صورت ظاهر شود اما یک بیماری خودایمنی سیستمیک است و با علائم مفصلی و سایر درگیری های ارگانی همراه است. پسوریازیس نیز دارای ضایعات قرمز و پوسته دار است اما معمولاً در مناطق خاصی مانند آرنج زانو و پوست سر بروز می کند و ظاهر مشخصی دارد. از آنجایی که تشخیص روزاسه می تواند پیچیده باشد تشخیص قطعی تنها توسط پزشک متخصص پوست امکان پذیر است. مراجعه به متخصص برای بررسی دقیق علائم و رد سایر بیماری ها ضروری است.

عوامل تشدیدکننده (Triggers) علائم روزاسه

شناخت عواملی که می توانند باعث شعله ور شدن علائم روزاسه شوند بخش مهمی از مدیریت این بیماری است. این عوامل از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند اما لیستی از محرک های رایج وجود دارد که بسیاری از بیماران را تحت تأثیر قرار می دهند:

• غذاها و نوشیدنی ها: مصرف غذاهای تند داغ (مانند سوپ و چای داغ) کافئین (قهوه چای نوشابه) شکلات و الکل (به ویژه شراب قرمز و مشروبات الکلی) می تواند باعث برافروختگی و قرمزی شود.
• تغییرات دمایی: قرار گرفتن در معرض هوای بسیار گرم یا بسیار سرد باد رطوبت زیاد یا تغییرات ناگهانی دما می تواند علائم را تشدید کند. حمام داغ سونا و جکوزی نیز از این دسته هستند.
• نور خورشید: اشعه ماوراء بنفش خورشید یکی از قوی ترین محرک های روزاسه است و می تواند قرمزی و برافروختگی را به شدت افزایش دهد.
• فعالیت های بدنی: ورزش شدید یا هر فعالیتی که باعث افزایش دمای بدن و تعریق زیاد شود می تواند منجر به گرگرفتگی صورت شود.
• استرس و اضطراب: فشارهای روحی و استرس های عاطفی از محرک های قوی روزاسه هستند که می توانند باعث شعله ور شدن ناگهانی علائم شوند.
• برخی داروها: داروهایی مانند کورتیکواستروئیدهای موضعی یا خوراکی و برخی داروهای گشادکننده عروق می توانند علائم روزاسه را بدتر کنند.
• محصولات مراقبت از پوست: استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی نامناسب که حاوی الکل عطر منتول کافور یا اسیدهای لایه بردار قوی هستند می تواند پوست حساس روزاسه را تحریک کند.
• بیماری های زمینه ای: برخی عفونت ها مانند هلیکوباکتر پیلوری و همچنین مشکلات گوارشی می توانند با روزاسه در ارتباط باشند و علائم آن را تشدید کنند.

علل احتمالی بروز بیماری روزاسه

با وجود تحقیقات گسترده علت دقیق بیماری روزاسه هنوز به طور کامل مشخص نشده است. با این حال دانشمندان و پزشکان چندین عامل را به عنوان فاکتورهای مؤثر در بروز و پیشرفت روزاسه مطرح کرده اند که ترکیبی از آن ها می تواند به ظهور بیماری منجر شود:

• عوامل ژنتیکی و وراثت: مطالعات نشان داده اند که سابقه خانوادگی روزاسه احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد. این نشان می دهد که استعداد ژنتیکی در بروز این عارضه نقش دارد.
• اختلال در تنظیم عروق خونی: یکی از نظریه های رایج اختلال در عملکرد رگ های خونی صورت است. این اختلال می تواند منجر به گشاد شدن بیش از حد عروق برافروختگی های مکرر و در نهایت قرمزی پایدار و ظهور تلانژکتازی شود.
• ناهنجاری های سیستم ایمنی: برخی تحقیقات به نقش سیستم ایمنی ذاتی بدن در ایجاد التهاب مرتبط با روزاسه اشاره دارند. پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی به عوامل محیطی ممکن است باعث ایجاد التهاب مزمن در پوست شود.
• نقش انگل دمودکس فولیکولاروم: دمودکس فولیکولاروم نوعی کنه میکروسکوپی است که به طور طبیعی در فولیکول های موی انسان زندگی می کند. در افراد مبتلا به روزاسه تراکم این کنه ها در پوست صورت ممکن است بیشتر از حد طبیعی باشد. برخی محققان معتقدند که افزایش تعداد این کنه ها یا واکنش التهابی بدن به آن ها می تواند در بروز علائم روزاسه نقش داشته باشد.
• هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori): این باکتری که معمولاً در دستگاه گوارش یافت می شود و عامل زخم معده است در برخی مطالعات با روزاسه مرتبط دانسته شده است. اگرچه ارتباط مستقیم و علت و معلولی قطعی هنوز به طور کامل اثبات نشده است اما برخی بیماران پس از درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری بهبود در علائم روزاسه را گزارش کرده اند.
• عوامل محیطی: همانطور که در بخش محرک ها ذکر شد عواملی مانند نور خورشید دماهای شدید و باد می توانند نه تنها علائم را تشدید کنند بلکه در درازمدت به بروز بیماری نیز کمک کنند.

عوارض و پیامدهای طولانی مدت روزاسه

بیماری روزاسه علاوه بر تأثیرات مستقیم بر پوست می تواند پیامدها و عوارض جانبی مختلفی نیز به همراه داشته باشد که بر کیفیت زندگی فرد تأثیر می گذارند:

• تأثیرات روانی و اجتماعی: قرمزی پایدار جوش ها و تغییرات ظاهری ناشی از روزاسه (به ویژه رینوفیما) می تواند باعث کاهش اعتماد به نفس اضطراب افسردگی و اجتناب از موقعیت های اجتماعی شود. بیماران ممکن است از مورد قضاوت قرار گرفتن یا نگاه های کنجکاوانه دیگران رنج ببرند که این مسائل سلامت روان آن ها را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد.
• درگیری چشم ها: همانطور که قبلاً ذکر شد روزاسه چشمی می تواند منجر به خشکی سوزش قرمزی تاری دید و عفونت های مکرر چشم شود. در موارد شدید این عارضه می تواند بینایی را تهدید کند و نیازمند مراقبت تخصصی چشم پزشکی است.
• ضخیم شدن پوست (Phyma): در برخی موارد به خصوص در روزاسه فیماتوز پوست می تواند به طور غیرطبیعی ضخیم و ناهموار شود. این عارضه عمدتاً در بینی (رینوفیما) رخ می دهد اما ممکن است چانه پیشانی و گوش ها را نیز درگیر کند. این تغییرات می توانند دائمی باشند و به جراحی یا لیزردرمانی برای اصلاح نیاز داشته باشند.
• افزایش حساسیت پوست: پوست مبتلا به روزاسه معمولاً بسیار پوست حساس و روزاسه است و به راحتی توسط محصولات آرایشی مواد شیمیایی یا حتی آب و هوا تحریک می شود. این حساسیت می تواند استفاده از محصولات مراقبت از پوست را محدود کرده و ناراحتی مزمن ایجاد کند.
• بروز بیماری های همراه: برخی مطالعات نشان داده اند که روزاسه ممکن است با افزایش خطر ابتلا به برخی بیماری های دیگر از جمله بیماری های التهابی روده (مانند کرون و کولیت اولسراتیو) بیماری پارکینسون میگرن دیابت و برخی سرطان ها (مانند سرطان تیروئید) مرتبط باشد. اگرچه این ارتباطات نیاز به تحقیقات بیشتری دارند اما نشان دهنده اهمیت نگاه جامع به سلامت بیماران روزاسه است.

چه زمانی باید برای علائم روزاسه به پزشک مراجعه کنیم؟

تشخیص زودهنگام و مدیریت به موقع روزاسه می تواند به کنترل علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند. اگر هر یک از علائم زیر را تجربه می کنید توصیه می شود برای ارزیابی و تشخیص دقیق به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید:

• اگر قرمزی پایدار در صورت خود مشاهده می کنید که با برافروختگی های مکرر و احساس داغی همراه است و به طور خودبه خود از بین نمی رود.
• در صورت مشاهده رگ های خونی کوچک و قابل مشاهده (تلانژکتازی) روی صورت به خصوص در نواحی گونه ها و بینی.
• اگر برجستگی های قرمز یا جوش های چرکی شبیه به آکنه را روی صورت خود دارید که فاقد جوش های سرسیاه یا سرسفید هستند.
• در صورتی که پوست صورت شما دچار احساس سوزش گزش یا سوزن سوزن شدن مزمن است که با ناراحتی همراه است.
• اگر متوجه ضخیم شدن یا ناهمواری پوست صورت به ویژه در ناحیه بینی (رینوفیما) شده اید.
• اگر علائمی مانند قرمزی خشکی خارش سوزش احساس جسم خارجی در چشم ورم پلک یا تاری دید را تجربه می کنید حتی اگر هنوز علائم پوستی مشخصی ندارید چرا که اینها می توانند نشانه های روزاسه چشمی باشند.
• اگر علائم شما به طور مداوم بدتر می شوند گسترش می یابند یا بر کیفیت زندگی روزمره روابط اجتماعی یا سلامت روان شما تأثیر منفی می گذارند.
• در صورتی که با وجود رعایت نکات خود مراقبتی علائم شما بهبود نمی یابند یا عود مکرر دارند.

تشخیص قطعی روزاسه بر اساس معاینه بالینی توسط پزشک متخصص پوست انجام می شود و معمولاً نیازی به آزمایشات تشخیصی خاصی نیست. خوددرمانی یا به تعویق انداختن مراجعه به پزشک می تواند منجر به تشدید علائم و دشوارتر شدن کنترل بیماری در آینده شود.

بیماری روزاسه یک وضعیت پوستی مزمن و پیچیده است که با طیف وسیعی از علائم از جمله قرمزی پایدار رگ های خونی قابل مشاهده برجستگی ها و جوش ها و احساس سوزش خود را نشان می دهد. شناخت دقیق این علائم بیماری روزاسه و انواع مختلف آن از جمله اریتماتوتلانژکتاتیک پاپولوپوستولار فیماتوز و چشمی برای تشخیص زودهنگام و افتراق آن از سایر بیماری های پوستی مانند آکنه ولگاریس حیاتی است. عوامل متعددی می توانند علائم روزاسه را تشدید کنند از غذاهای خاص و تغییرات دمایی گرفته تا استرس و برخی داروها. همچنین روزاسه می تواند پیامدهای طولانی مدتی بر کیفیت زندگی و سلامت روان فرد داشته باشد.

با وجود اینکه درمان قطعی برای روزاسه وجود ندارد این بیماری کاملاً قابل مدیریت است. با تشخیص صحیح توسط متخصص پوست رعایت توصیه های پزشکی پرهیز از عوامل تشدیدکننده و استفاده از درمان های مناسب می توان علائم را به طور مؤثری کنترل کرد و از پیشرفت روزاسه جلوگیری نمود. اهمیت مراجعه به پزشک در صورت مشاهده هرگونه نشانه های روزاسه پوستی به منظور دریافت تشخیص دقیق و طرح ریزی یک برنامه درمانی شخصی سازی شده بسیار زیاد است. کنترل روزاسه نیازمند یک رویکرد جامع و پیوسته است تا افراد مبتلا بتوانند زندگی طبیعی و بدون دغدغه ای داشته باشند.