سلیاک
سلیاک: راهنمای کامل
سلیاک یک بیماری خودایمنی است که در آن مصرف گلوتن پروتئینی که در گندم جو و چاودار یافت می شود به روده کوچک آسیب می رساند. این آسیب منجر به سوء جذب مواد غذایی می شود و می تواند باعث علائم مختلفی مانند اسهال نفخ کم خونی خستگی و کاهش وزن شود.
چه چیزی سلیاک را ایجاد می کند؟
در افراد مبتلا به سلیاک سیستم ایمنی بدن به اشتباه به گلوتن حمله می کند. این حمله منجر به التهاب و تخریب پرزهای روده کوچک می شود که وظیفه جذب مواد غذایی را بر عهده دارند. در نتیجه مواد مغذی به درستی جذب نمی شوند و بدن دچار کمبودهای مختلف می شود.
چه کسانی در معرض ابتلا به سلیاک هستند؟
سلیاک می تواند در هر سنی رخ دهد اما بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده می شود. افراد با سابقه خانوادگی سلیاک سندرم داون و بیماری های خودایمنی مانند دیابت نوع 1 و روماتیسم مفصلی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
علائم سلیاک
علائم سلیاک بسیار متنوع هستند و می توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند. برخی از شایع ترین علائم سلیاک عبارتند از:
- اختلالات گوارشی: اسهال یبوست نفخ درد شکم تهوع و استفراغ
- کم خونی: کمبود آهن فولات و ویتامین B12
- کاهش وزن
- خستگی
- دردهای عضلانی و مفصلی
- اختلالات پوستی: درماتیت هرپتی فرم زخم های دهان
- اختلالات عصبی: سردرد سرگیجه تشنج اضطراب افسردگی
- اختلالات باروری: مشکلات باروری در زنان و مردان
- در کودکان: کاهش وزن مشکلات رشد تاخیر در بلوغ
تشخیص سلیاک
تشخیص سلیاک شامل معاینه فیزیکی آزمایش خون و بیوپسی روده کوچک است.
- معاینه فیزیکی: پزشک علائم شما را بررسی می کند و درباره سابقه خانوادگی و رژیم غذایی شما سوال می کند.
- آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی وجود آنتی بادی های سلیاک انجام می شود. این آنتی بادی ها نشان می دهند که سیستم ایمنی بدن به گلوتن حمله می کند.
- بیوپسی روده کوچک: این آزمایش شامل گرفتن نمونه ای از بافت روده کوچک از طریق اندوسکوپی است. در زیر میکروسکوپ پزشکان می توانند آسیب ناشی از سلیاک را در روده کوچک مشاهده کنند.
درمان سلیاک
تنها راه درمان قطعی سلیاک رژیم غذایی بدون گلوتن است. این رژیم غذایی شامل حذف کامل گندم جو و چاودار از رژیم غذایی است. به طور کلی رعایت رژیم غذایی بدون گلوتن برای درمان سلیاک ضروری است و به طور کلی شامل موارد زیر می شود:
- حذف گندم جو و چاودار: این مواد غذایی حاوی گلوتن هستند و باید به طور کامل از رژیم غذایی حذف شوند.
- خواندن برچسب مواد غذایی: بسیاری از مواد غذایی فرآوری شده حاوی گلوتن هستند بنابراین لازم است که برچسب مواد غذایی را به دقت بخوانید.
- انتخاب مواد غذایی جایگزین: وجود دارد که در رژیم غذایی بدون گلوتن می توان از جایگزین های بدون گلوتن برای گندم جو و چاودار استفاده کرد. این جایگزین ها شامل نان و ماکارونی بدون گلوتن آرد برنج آرد ذرت آرد بادام آرد سویا و … است.
- توجه به آلودگی متقاطع: مراقب آلودگی متقاطع مواد غذایی بدون گلوتن با گلوتن باشید.
- مشاوره با متخصص تغذیه: مشاوره با متخصص تغذیه برای برنامه ریزی یک رژیم غذایی بدون گلوتن و دریافت اطلاعات در مورد مواد غذایی جایگزین بسیار مهم است.
پیگیری و مراقبت بعد از تشخیص سلیاک
پس از تشخیص سلیاک پیگیری و مراقبت بعد از تشخیص بسیار مهم است. پیگیری شامل موارد زیر است:
- کنترل علائم: بعد از شروع رژیم غذایی بدون گلوتن علائم باید بهبود یابند. اگر علائم شما بهبود نیافت یا بدتر شد به پزشک خود مراجعه کنید.
- آزمایشات دوره ای: آزمایشات خون و بیوپسی روده کوچک ممکن است برای نظارت بر پاسخ به درمان و اطمینان از عدم وجود آسیب روده کوچک به طور دوره ای انجام شوند.
- مشاوره با متخصص تغذیه: با متخصص تغذیه در مورد رژیم غذایی بدون گلوتن مواد غذایی جایگزین و برنامه غذایی مناسب مشاوره کنید.
- مراقبت از سلامت کلی: سلیاک می تواند بر سلامت کلی شما تاثیر بگذارد به خصوص در کودکان بنابراین مراقبت منظم از سلامت کلی شما ضروری است.
راهکارهای خانگی برای مدیریت سلیاک
- پخت و پز در خانه: کنترل مواد غذایی و پخت و پز در خانه به شما کمک می کند تا از ورود گلوتن به رژیم غذایی خود جلوگیری کنید.
- استفاده از ظروف و وسایل جداگانه: ظروف و وسایل جداگانه ای برای مواد غذایی بدون گلوتن در نظر بگیرید.
- خوردن غذاهای تازه: خوردن غذاهای تازه و فرآوری نشده به کاهش خطر آلودگی متقاطع با گلوتن کمک می کند.
- آماده سازی غذا در رستوران: هنگام غذا خوردن در رستوران از آشپز در مورد مواد غذایی بدون گلوتن و رعایت اصول بهداشتی سوال کنید.
پیامدهای سلیاک
سلیاک می تواند باعث عوارض جانبی متعددی شود اگر به درستی درمان نشود. برخی از عوارض جانبی سلیاک عبارتند از:
- سوء جذب: عدم جذب کافی مواد مغذی
- کم خونی: کمبود آهن فولات و ویتامین B12
- استئ پوروز: کاهش تراکم استخوان
- ناباروری: مشکلات باروری در زنان و مردان
- مشکلات عصبی: سردرد سرگیجه تشنج اضطراب افسردگی
- عوارض روده ای: سندرم روده تحریک پذیر التهاب روده
- افزایش خطر ابتلا به سرطان: به طور مثال سرطان روده بزرگ
نکات مهم در مورد سلیاک
- سلیاک یک بیماری مادام العمر است و راه درمانی قطعی برای آن وجود ندارد.
- رژیم غذایی بدون گلوتن تنها راه کنترل و پیشگیری از عوارض سلیاک است.
- رژیم غذایی بدون گلوتن می تواند چالش برانگیز باشد نیاز به برنامه ریزی و توجه به آلودگی متقاطع دارد.
- مشاوره با پزشک و متخصص تغذیه برای تشخیص و درمان سلیاک ضروری است.
پرسش و پاسخ
1. آیا می توانم با مصرف گلوتن در حد کم سلیاک را کنترل کنم؟
خیر سلیاک یک بیماری خودایمنی است و هیچ سطح ایمنی برای مصرف گلوتن در افراد مبتلا وجود ندارد. حتی مقادیر بسیار کم گلوتن می تواند به روده کوچک آسیب برساند.
2. آیا سلیاک مسری است؟
خیر سلیاک مسری نیست. این بیماری به دلیل یک واکنش خودایمنی به گلوتن اتفاق می افتد.
3. چه غذاهایی حاوی گلوتن هستند؟
گندم جو و چاودار حاوی گلوتن هستند. غذاهای حاوی این مواد غذایی عبارتند از:
- نان
- ماکارونی
- غلات صبحانه
- بیسکویت
- کیک
- کراکر
- برخی از سس ها
- برخی از سس ها
- برخی از انواع سوسیس و کالباس
- برخی از انواع غذاهای فرآوری شده
نتیجه گیری:
سلیاک یک بیماری خودایمنی جدی است که می تواند باعث آسیب به روده کوچک و مشکلات سلامتی مختلف شود. تشخیص و درمان به موقع سلیاک به کنترل علائم و پیشگیری از عوارض این بیماری کمک می کند.
رژیم غذایی بدون گلوتن راه اصلی درمان سلیاک است.
مشاوره با پزشک و متخصص تغذیه برای تشخیص و درمان سلیاک ضروری است.