سفته از کجا بگیریم؟ راهنمای کامل خرید پر کردن و نکات حقوقی سفته (به روزرسانی ۱۴۰۳)

برای تهیه سفته مرجع اصلی و قانونی شعب بانک ملی ایران هستند. سفته سندی تعهدی و مهم در معاملات مالی و تجاری است که کاربردهای گسترده ای از جمله ضمانت تعهد پرداخت و ضمانت استخدام دارد. آگاهی از نحوه صحیح تهیه و استفاده از آن برای جلوگیری از مشکلات حقوقی ضروری است. این راهنمای جامع به شما کمک می کند تا با تمام ابعاد مربوط به سفته از محل تهیه تا نکات حقوقی پیچیده آشنا شوید.

در دنیای امروز سفته به عنوان یکی از مهم ترین اسناد تجاری و تعهدی در ایران جایگاه ویژه ای یافته است. این سند که ماهیت حقوقی و اقتصادی قابل توجهی دارد در طیف وسیعی از فعالیت ها از ضمانت بازپرداخت وام های بانکی گرفته تا تضمین حسن انجام کار در استخدام ها و حتی به عنوان ابزار پرداخت در معاملات به کار گرفته می شود. با وجود گستردگی کاربرد بسیاری از افراد با فرآیندهای مربوط به تهیه پر کردن و استفاده صحیح از سفته آشنایی کامل ندارند که این عدم آگاهی می تواند منجر به بروز مشکلات حقوقی و مالی جدی شود. هدف از این مقاله ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی است که تمامی جنبه های مربوط به سفته را از معرفی محل های معتبر تهیه آن گرفته تا توضیح جزئیات نحوه پر کردن و بررسی دقیق نکات حقوقی به زبانی شیوا و تخصصی پوشش دهد تا کاربران بتوانند با اطمینان و آگاهی کامل از این سند ارزشمند بهره برداری کنند.

سفته چیست؟ درک ماهیت و کارکرد این سند تجاری

سفته که در زبان حقوقی به آن «فتنه طلب» نیز گفته می شود سندی است که به موجب آن صادرکننده متعهد می شود مبلغ معینی را در موعد مقرر یا عندالمطالبه در وجه گیرنده مشخص یا به حواله کرد او بپردازد. این سند در دسته اسناد تجاری قرار می گیرد و دارای اعتبار و جایگاه حقوقی خاصی است که آن را از یک سند عادی متمایز می کند. درک صحیح ماهیت و کارکرد سفته برای هر فردی که با آن سروکار دارد حیاتی است.

عناصر اساسی و الزامی یک سفته

برای اینکه یک سفته از نظر حقوقی معتبر و قابل استناد باشد باید حاوی اطلاعات مشخصی باشد. این عناصر شامل موارد زیر است:

• مبلغ سفته: مبلغی که صادرکننده متعهد به پرداخت آن می شود باید هم به عدد و هم به حروف در سفته درج گردد. این مبلغ نباید از سقف اسمی سفته تجاوز کند.
• نام گیرنده وجه (در وجه): مشخصات کامل فرد یا شرکتی که سفته در وجه او صادر شده است. اگر این قسمت خالی باشد یا «در وجه حامل» قید شود سفته به دارنده آن قابل پرداخت است اما برای امنیت بیشتر توصیه می شود نام گیرنده مشخص شود.
• تاریخ سررسید (تاریخ پرداخت): تاریخی که صادرکننده متعهد می شود مبلغ سفته را در آن بپردازد. این تاریخ می تواند به صورت معین (روز ماه سال) یا به صورت «عندالمطالبه» (به محض درخواست دارنده) باشد.
• تاریخ صدور سفته: تاریخی که سفته در آن تنظیم و امضا شده است. این تاریخ از اهمیت حقوقی بالایی برخوردار است.
• امضا یا مهر صادرکننده: امضا یا مهر صادرکننده مهمترین رکن اعتبار سفته است و بدون آن سفته فاقد اعتبار تجاری خواهد بود.
• شماره سریال: هر برگ سفته دارای یک شماره سریال منحصر به فرد است که اصالت آن را تضمین می کند.

تفاوت های کلیدی سفته با چک و برات

سفته نیز مانند چک و برات از اسناد تجاری محسوب می شود اما تفاوت های مهمی با آن ها دارد:

• محدودیت مبلغ: سفته بر خلاف چک دارای سقف مبلغ اسمی است که بر روی آن درج شده و نمی توان مبلغی بیشتر از آن را در سفته قید کرد.
• محل صدور: چک عمدتاً توسط بانک ها صادر می شود در حالی که سفته توسط بانک ملی چاپ و توزیع می گردد.
• جنبه کیفری: عدم پرداخت چک در برخی شرایط می تواند جنبه کیفری داشته باشد اما عدم پرداخت سفته صرفاً مسئولیت مدنی برای صادرکننده ایجاد می کند و فاقد جنبه کیفری است.
• نحوه اجرا: فرآیند وصول و اجرای سفته ممکن است طولانی تر از چک باشد و نیاز به طی مراحل قضایی بیشتری دارد.

نقش سفته در نظام حقوقی و اقتصادی ایران به عنوان یک ابزار انعطاف پذیر برای تضمین تعهدات و پرداخت بسیار حائز اهمیت است. این سند به تسهیل معاملات و افزایش اعتماد در روابط مالی کمک می کند به شرط آنکه هر دو طرف با آگاهی کامل از قوانین و نکات مربوط به آن استفاده نمایند.

سفته را از کجا بگیریم؟ (پاسخ اصلی و دقیق به سؤال مخاطب)

دریافت سفته یکی از اولین گام ها برای استفاده از این سند تجاری است و انتخاب مرجع صحیح برای تهیه آن اهمیت بالایی دارد. با توجه به قوانین و مقررات جاری در ایران محل های مجاز و معتبر برای تهیه سفته محدود هستند و آگاهی از این مراجع برای جلوگیری از مشکلات احتمالی ضروری است.

الف) شعب بانک ملی ایران: مرجع اصلی و توصیه شده

بانک ملی ایران به عنوان تنها بانک دولتی مجاز به چاپ و توزیع سفته معتبرترین و امن ترین مرجع برای تهیه این سند محسوب می شود. تهیه سفته از شعب این بانک اصالت و قانونی بودن آن را تضمین می کند.

چرا بانک ملی مرجع اصلی و مطمئن است؟

اصلی ترین دلیل برای توصیه به خرید سفته از بانک ملی تضمین اصالت سند است. سفته های صادر شده توسط این بانک دارای شماره سریال منحصر به فرد و چاپ امنیتی هستند که امکان جعل یا سوءاستفاده را به حداقل می رساند. علاوه بر این قیمت فروش سفته در بانک ها بر اساس نرخ مصوب و قانونی محاسبه می شود.

فرآیند گام به گام خرید از شعب بانک ملی:

1. مراجعه حضوری: به نزدیک ترین شعبه بانک ملی در ساعات کاری معمول (شنبه تا چهارشنبه از ۸ صبح تا حدود ۱ بعدازظهر و پنجشنبه ها تا ۱۲ ظهر) مراجعه کنید.
2. مدارک مورد نیاز: اصلی ترین مدرک مورد نیاز کارت ملی معتبر است. در برخی موارد ممکن است شناسنامه نیز درخواست شود اما معمولاً کارت ملی کفایت می کند.
3. پرداخت کارمزد: قیمت سفته به عنوان کارمزد صدور معمولاً نیم در هزار (۰.۰۵ درصد) مبلغ اسمی سفته است. به عنوان مثال برای یک سفته ۱۰۰ میلیون تومانی ۵۰ هزار تومان کارمزد پرداخت می کنید. این مبلغ مستقیماً به بانک پرداخت می شود و بسیار کمتر از قیمت هایی است که ممکن است در دکه های غیرمجاز مشاهده کنید.
4. دریافت برگ سفته: پس از پرداخت کارمزد برگ سفته با شماره سریال منحصر به فرد به شما تحویل داده می شود.

مزایا و معایب خرید از بانک ملی:

• مزایا: امنیت بالا تضمین اصالت سفته قیمت قانونی و مصوب و شفافیت در فرآیند خرید.
• معایب: محدودیت در ساعات کاری بانک ها و احتمال شلوغی شعب در برخی اوقات که ممکن است زمان بر باشد.

ب) دکه های روزنامه فروشی و برخی مراکز مجاز: گزینه ای با ملاحظات جدی

دکه های روزنامه فروشی و برخی فروشگاه های لوازم التحریر در گذشته از مراکز رایج فروش سفته بودند و هنوز هم در برخی مناطق به فروش آن می پردازند. دسترسی آسان تر و ساعات کاری گسترده تر از جمله دلایلی است که برخی افراد را به سمت این مراکز سوق می دهد.

ریسک ها و خطرات جدی خرید از دکه ها:

خرید سفته از دکه ها با ریسک های قابل توجهی همراه است که باید به دقت مورد توجه قرار گیرد:

• احتمال بالای فروش سفته های تقلبی: متاسفانه موارد متعددی از فروش سفته های تقلبی یا فاقد اصالت توسط دکه ها گزارش شده است. این سفته ها از نظر حقوقی بی اعتبار هستند و می توانند مشکلات جدی برای خریدار ایجاد کنند.
• قیمت گذاری غیرقانونی: دکه ها معمولاً سفته را با قیمتی بالاتر از نرخ مصوب بانک به فروش می رسانند که غیرقانونی است.
• نبود نظارت کافی: بر خلاف بانک ها نظارت کافی و مستمر بر مراکز فروش غیررسمی وجود ندارد که زمینه را برای تخلفات فراهم می کند.

با توجه به ریسک های مذکور توصیه اکید می شود که در صورت امکان همیشه سفته را از شعب بانک ملی تهیه کنید. در صورت عدم دسترسی به بانک ملی و ناچار به خرید از دکه ها حتماً از دکه های معتبر و دارای مجوز خرید کرده و اصالت سفته (به ویژه شماره سریال و کیفیت چاپ) را با دقت بررسی کنید. تفاوت قیمت با بانک را نیز مد نظر داشته باشید.

ج) سامانه سفته الکترونیکی: آینده هوشمند سفته

با پیشرفت فناوری و گسترش دولت الکترونیک طرح سامانه سفته و برات الکترونیکی توسط خزانه داری کل کشور در دستور کار قرار گرفته است. این طرح با هدف دیجیتالی کردن اسناد تجاری و کاهش چالش های سفته های کاغذی به دنبال ارائه راهکاری نوین است.

مزایای بالقوه سفته الکترونیکی:

• افزایش سرعت در صدور و نقل و انتقال سفته.
• کاهش چشمگیر هزینه های مرتبط با چاپ و توزیع فیزیکی.
• جلوگیری موثر از جعل و کلاهبرداری به دلیل ماهیت دیجیتالی و امنیتی.
• دسترسی ۲۴ ساعته و عدم محدودیت زمانی و مکانی برای تهیه.
• قابلیت ردیابی و پیگیری آسان تر.

وضعیت فعلی سامانه:

در حال حاضر سامانه سفته الکترونیکی در مراحل پیاده سازی و توسعه قرار دارد و هنوز به طور کامل عملیاتی نشده است. با این حال پیش بینی می شود با راه اندازی این سامانه بسیاری از چالش های فعلی مربوط به تهیه و استفاده از سفته های کاغذی برطرف شده و فرآیندها به مراتب ساده تر و امن تر شوند. اطلاعات به روز در مورد زمان راه اندازی و نحوه استفاده از این سامانه از طریق اطلاعیه های رسمی بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی قابل پیگیری خواهد بود.

قیمت سفته در سال ۱۴۰۳ چقدر است؟ (اطلاعات به روز و کاربردی)

یکی از سوالات رایج در مورد سفته نحوه محاسبه و قیمت آن است. قیمت سفته برخلاف تصور عمومی یک مبلغ ثابت نیست بلکه بر اساس ارزش اسمی سفته و به صورت درصدی از آن تعیین می شود. این نرخ توسط مراجع قانونی کشور تعیین و ابلاغ می گردد.

نحوه محاسبه قیمت سفته

قیمت سفته معمولاً به صورت نیم در هزار (۰.۰۵ درصد) یا به عبارتی مبلغ مشخصی به ازای هر یک میلیون تومان مبلغ اسمی سفته محاسبه می شود. این نرخ توسط مجلس شورای اسلامی تصویب و هر ساله ممکن است بر اساس شرایط اقتصادی کشور تغییر کند. در سال ۱۴۰۳ این نرخ کماکان نیم در هزار مبلغ اسمی سفته است.

مثال عینی از محاسبه قیمت:

• برای یک سفته با مبلغ اسمی 10,000,000 ریال (یک میلیون تومان):
  1. مبلغ اسمی به تومان: 1,000,000 تومان
  2. نرخ کارمزد: 0.05%
  3. محاسبه: 1,000,000 * 0.0005 = 500 تومان

بنابراین برای خرید یک سفته یک میلیون تومانی باید ۵۰۰ تومان پرداخت کنید. به همین ترتیب:

• سفته با مبلغ اسمی ۱۰۰ میلیون ریال (۱۰ میلیون تومان) کارمزد: ۵,۰۰۰ تومان
• سفته با مبلغ اسمی ۱ میلیارد ریال (۱۰۰ میلیون تومان) کارمزد: ۵۰,۰۰۰ تومان

این نرخ ها فقط برای خرید سفته از بانک ملی معتبر است. دکه ها ممکن است مبالغ بسیار بالاتری را درخواست کنند که غیرقانونی است.

سقف مبلغ هر برگ سفته

هر برگ سفته دارای یک سقف مبلغ اسمی مشخص است که بر روی آن چاپ شده است (مثلاً سفته تا سقف ۳۰۰.۰۰۰.۰۰۰ ریال). این به معنای آن است که شما نمی توانید برای مبالغی بیش از آنچه روی سفته درج شده است آن را پر کنید. برای مبالغ بالاتر باید تعداد بیشتری سفته خریداری و تکمیل نمایید. این سقف یکی از تفاوت های اصلی سفته با چک است که در آن می توان هر مبلغی را درج کرد.

تهیه سفته از بانک ملی علاوه بر تضمین اصالت موجب پرداخت کارمزد قانونی و مصوب نیم در هزار مبلغ اسمی می شود که بسیار مقرون به صرفه تر از نرخ های غیرقانونی دکه ها است.

کاربردهای سفته: چه زمانی به سفته نیاز پیدا می کنیم؟

سفته به دلیل ماهیت انعطاف پذیر و اعتبار حقوقی خود در موارد مختلفی به عنوان ابزاری برای تضمین تعهدات و پرداخت ها مورد استفاده قرار می گیرد. درک این کاربردها به افراد کمک می کند تا در موقعیت های مناسب از آن بهره برداری کنند.

سفته ضمانت

یکی از رایج ترین کاربردهای سفته استفاده از آن به عنوان سند ضمانت است. در این حالت سفته برای تضمین انجام یک تعهد یا بازپرداخت مبلغی مشخص صادر می شود. این نوع ضمانت به افزایش اطمینان در معاملات و قراردادها کمک می کند.

• ضمانت بازپرداخت وام و تسهیلات بانکی و مالی: بسیاری از بانک ها و مؤسسات مالی برای اعطای وام و تسهیلات از متقاضیان سفته به عنوان تضمین بازپرداخت اقساط و اصل بدهی دریافت می کنند.
• ضمانت اجرای صحیح قراردادهای پیمانکاری و تعهدات: در قراردادهای پیمانکاری یا هر نوع قراردادی که نیاز به تضمین اجرای تعهدات از سوی یک طرف باشد سفته می تواند به عنوان ضمانت حسن انجام کار و یا ایفای تعهدات مورد توافق قرار گیرد.
• سفته ضمانت اجاره بها و تخلیه ملک: در برخی قراردادهای اجاره موجر برای تضمین پرداخت اجاره بها و یا تخلیه به موقع ملک از مستأجر سفته دریافت می کند.

سفته ضمانت استخدام (سفته حسن انجام کار)

سفته ضمانت استخدام یکی از حساس ترین و پرچالش ترین کاربردهای سفته است که کارفرمایان برای تضمین حسن انجام کار حفظ اسرار شرکت و یا جلوگیری از ورود خسارت توسط کارمند از او دریافت می کنند.

ضرورت و اهمیت این نوع سفته برای کارفرمایان و کارمندان:

برای کارفرمایان این سفته ابزاری برای کاهش ریسک های ناشی از عملکرد نامناسب یا اقدامات مخرب کارمند است. برای کارمندان نیز ارائه آن اغلب شرط استخدام محسوب می شود. اما باید با آگاهی کامل و رعایت نکات حقوقی انجام شود تا از سوءاستفاده های احتمالی جلوگیری گردد.

نکات حقوقی بسیار مهم برای کارمند در زمان ارائه سفته استخدام:

کارمندان باید در زمان ارائه سفته ضمانت استخدام به نکات زیر توجه ویژه ای داشته باشند تا از حقوق خود محافظت کنند:

1. عدم درج تاریخ سررسید: مهم ترین نکته این است که در قسمت تاریخ پرداخت (سررسید) سفته هیچ تاریخی درج نشود. به جای آن باید عبارت «بابت ضمانت حسن انجام کار» یا «عندالمطالبه» قید شود. این امر تضمین می کند که سفته تنها در صورت اثبات قصور یا تخلف کارمند و از طریق مراجع قانونی قابل وصول است نه صرفاً با فرا رسیدن یک تاریخ مشخص.
2. درج نام کارفرما/شرکت در قسمت «در وجه»: حتماً نام کامل کارفرما (شخص حقیقی) یا نام شرکت (شخص حقوقی) را در قسمت «در وجه» سفته درج کنید. از نوشتن عبارت «در وجه حامل» اکیداً خودداری نمایید زیرا در این صورت هر کسی که سفته را در اختیار داشته باشد می تواند اقدام به وصول آن کند.
3. ذکر علت صدور سفته: به صراحت در متن قرارداد استخدام (و ترجیحاً در پشت خود سفته) قید کنید که سفته بابت «ضمانت حسن انجام کار» صادر شده است. این امر ماهیت تعهدی سفته را مشخص کرده و از تفسیرهای دیگر جلوگیری می کند.
4. دریافت کپی سفته با امضا و مهر کارفرما: پس از تحویل سفته اصلی حتماً یک کپی از سفته (که توسط کارفرما یا نماینده او امضا و مهر شده باشد) دریافت کرده و آن را نزد خود نگه دارید. این کپی به عنوان مدرکی برای اثبات تحویل سفته و شرایط آن عمل می کند. همچنین ته برگ سفته را نیز نگهداری کنید.
5. تطابق مبلغ سفته با قرارداد: مبلغ سفته باید متناسب با توافق طرفین و در قرارداد استخدام ذکر شود.

سفته به عنوان ابزار پرداخت

اگرچه امروزه چک بیشتر به عنوان ابزار پرداخت در معاملات تجاری به کار می رود اما سفته نیز می تواند در برخی شرایط به ویژه در معاملات کوچک تر یا زمانی که امکان استفاده از چک وجود ندارد به عنوان یک ابزار پرداخت آتی مورد استفاده قرار گیرد. در این حالت سفته به جای پول نقد یا چک صادر می شود تا مبلغ معینی در تاریخ سررسید مشخص به دارنده پرداخت شود.

راهنمای گام به گام پر کردن صحیح سفته: از ابتدا تا امضا

پر کردن صحیح سفته از اهمیت حقوقی بالایی برخوردار است. هرگونه اشتباه خط خوردگی یا نقص در تکمیل اطلاعات می تواند اعتبار سفته را به عنوان یک سند تجاری مخدوش کرده و آن را به یک سند عادی تبدیل کند که روند وصول آن را بسیار پیچیده تر می سازد. در این بخش به صورت گام به گام نحوه پر کردن سفته را توضیح می دهیم.

نکات کلی پیش از پر کردن سفته:

• استفاده از یک خودکار: همیشه از یک خودکار با رنگ ثابت (ترجیحاً آبی یا مشکی) استفاده کنید و از تغییر خودکار در حین پر کردن خودداری نمایید.
• پرهیز از خط خوردگی: هرگونه خط خوردگی در قسمت های اصلی سفته (مبلغ تاریخ ها نام گیرنده و صادرکننده) می تواند به بی اعتباری آن منجر شود. در صورت بروز خطا بهتر است از یک برگ سفته جدید استفاده کنید.
• بستن جای خالی: پس از پر کردن هر قسمت جای خالی باقی مانده را با کشیدن خط یا علامت — ببندید تا از هرگونه دستکاری و افزودن اطلاعات بعدی جلوگیری شود.
• خوانا نوشتن: تمامی اطلاعات باید به صورت خوانا و بدون ابهام نوشته شوند.

مراحل پر کردن دقیق و خوانا:

یک سفته استاندارد معمولاً شامل بخش های زیر است که باید به دقت تکمیل شوند:

1. مبلغ سفته (به عدد و حروف):
   • در قسمت مربوط به مبلغ ابتدا عدد مبلغ را (مثلاً 100,000,000 ریال) و سپس معادل حروفی آن را (یکصد میلیون ریال) به دقت بنویسید.
   • مطابقت مبلغ عددی و حروفی با یکدیگر و همچنین با سقف اسمی چاپ شده روی سفته (عددی که در بالای سفته درج شده) الزامی است.
   • پس از نوشتن مبلغ حتماً فضای خالی باقیمانده را با خط تیره ببندید.
2. تاریخ صدور سفته:
   • تاریخی که سفته در آن تنظیم و امضا می شود را به دقت (روز ماه سال) هم به عدد و هم به حروف درج کنید. این تاریخ مبدأ شروع اعتبار سفته است.
   • مثال: ۱۴۰۳/۰۴/۱۵ (پانزدهم تیر ماه یک هزار و چهارصد و سه)
3. نام گیرنده (در وجه):
   • اگر سفته در وجه شخص معینی صادر می شود نام و نام خانوادگی کامل یا نام شرکت را دقیقاً در این قسمت بنویسید. این کار امنیت سفته را افزایش می دهد.
   • اگر قصد دارید سفته را به صورت «در وجه حامل» صادر کنید (که توصیه نمی شود) این عبارت را در این بخش بنویسید. سفته در وجه حامل به معنای آن است که هر کسی که سفته را در اختیار داشته باشد دارنده قانونی آن محسوب می شود.
4. تاریخ پرداخت (سررسید):
   • این بخش مهم ترین قسمت سفته است. در اینجا باید تاریخ دقیق پرداخت مبلغ سفته (روز ماه سال) هم به عدد و هم به حروف نوشته شود.
   • اگر قرار است سفته به محض درخواست دارنده قابل پرداخت باشد به جای تاریخ معین عبارت «عندالمطالبه» را درج کنید.
   • در سفته های ضمانتی (مانند سفته حسن انجام کار) معمولاً این قسمت خالی گذاشته شده و عبارت «بابت ضمانت حسن انجام کار» در پشت سفته قید می شود.
5. امضا و مهر صادرکننده سفته:
   • در نهایت صادرکننده سفته باید در محل مشخص شده در پایین برگ سفته امضای خود را درج کند. اگر صادرکننده شخص حقوقی باشد مهر شرکت نیز باید زده شود.
   • امضا باید واضح و مطابق با نمونه امضای قبلی صادرکننده باشد.
6. بستن جای خالی سایر فیلدها:
   • پس از پر کردن تمامی قسمت های ضروری برای جلوگیری از هرگونه دستکاری یا افزودن اطلاعات تمامی فیلدهای خالی دیگر را نیز با خط تیره پر کنید.

با رعایت این نکات یک سفته معتبر و از نظر حقوقی بی عیب و نقص خواهید داشت که می تواند در معاملات و تعهدات شما مورد استناد قرار گیرد. همواره دقت و حوصله در پر کردن سفته را سرلوحه کار خود قرار دهید.

نکات حقوقی و قانونی مهم سفته که هر دارنده و صادرکننده ای باید بداند

آگاهی از جنبه های حقوقی و قانونی سفته هم برای صادرکننده و هم برای دارنده حیاتی است. این آگاهی می تواند از بروز بسیاری از مشکلات و دعاوی حقوقی پیشگیری کند. در ادامه به مهم ترین نکات حقوقی سفته می پردازیم.

اعتبار سفته

سفته با امضا و تکمیل تمامی عناصر ضروری (مبلغ تاریخ صدور نام گیرنده یا حامل تاریخ سررسید) از نظر حقوقی معتبر است و در دسته اسناد تجاری قرار می گیرد. با این حال در صورت عدم رعایت قواعد شکلی و ماهوی (مانند عدم درج مبلغ امضا یا تاریخ صدور) ممکن است اعتبار تجاری خود را از دست داده و صرفاً به عنوان یک سند عادی تلقی شود. سند عادی نیز دارای اعتبار است اما مزایای اسناد تجاری مانند سرعت بیشتر در وصول و امکان توقیف اموال بدون نیاز به اثبات بدهی را ندارد.

قابلیت انتقال سفته

سفته مانند بسیاری از اسناد تجاری قابلیت انتقال به دیگری را دارد. این انتقال به دو روش اصلی صورت می گیرد:

• پشت نویسی (ظهرنویسی): اگر سفته در وجه شخص معینی صادر شده باشد دارنده می تواند با پشت نویسی (امضا کردن پشت سفته و درج نام گیرنده جدید) آن را به شخص ثالثی منتقل کند. در این حالت ظهرنویس (انتقال دهنده) نیز مسئول پرداخت سفته در کنار صادرکننده خواهد بود.
• تغییر حامل: اگر سفته به صورت «در وجه حامل» صادر شده باشد صرفاً با دست به دست شدن و انتقال فیزیکی به شخص دیگر قابل انتقال است و هر کسی که سفته را در دست داشته باشد دارنده قانونی آن محسوب می شود. (توصیه می شود جهت امنیت بیشتر از صدور سفته در وجه حامل خودداری شود.)

آیا سفته حکم جلب دارد؟

یکی از دغدغه های اصلی افراد به ویژه صادرکنندگان سفته مسئله حکم جلب است. باید توجه داشت که مسئولیت ناشی از سفته از نوع مسئولیت مدنی است و نه کیفری. این بدان معناست که صرف عدم پرداخت سفته منجر به زندان رفتن صادرکننده نمی شود. با این حال سفته پس از طی مراحل قانونی و قضایی و در صورت عدم پرداخت می تواند منجر به صدور حکم توقیف اموال صادرکننده و در نهایت در صورت عدم دسترسی به اموال منجر به صدور حکم جلب (به عنوان آخرین راهکار برای اجرای حکم مدنی) شود. مسیر قانونی به شرح زیر است:

1. واخواست: در صورت عدم پرداخت سفته در سررسید دارنده سفته باید ظرف ۱۰ روز اقدام به «واخواست» سفته کند. واخواست سندی رسمی است که عدم پرداخت سفته را گواهی می کند.
2. اقامه دعوی: پس از واخواست دارنده سفته می تواند دعوی حقوقی در دادگاه اقامه کند.
3. صدور حکم و اجرای آن: پس از صدور حکم قطعی توسط دادگاه مبنی بر الزام صادرکننده به پرداخت مبلغ سفته دارنده می تواند درخواست توقیف اموال صادرکننده را از طریق اجرای احکام ارائه دهد.
4. صدور حکم جلب: در صورتی که اموالی از صادرکننده برای توقیف یافت نشود و وی نیز از پرداخت دین خودداری کند بر اساس قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی می تواند حکم جلب وی صادر شود تا از این طریق فشار برای پرداخت بدهی اعمال گردد.

بنابراین سفته مستقیماً حکم جلب ندارد اما در صورت عدم ایفای تعهد و طی شدن مراحل قانونی می تواند به صدور آن منجر شود.

موارد ابطال و بی اعتباری سفته

سفته در موارد زیر ممکن است اعتبار خود را از دست بدهد یا به سند عادی تبدیل شود:

• **خط خوردگی اساسی:** هرگونه خط خوردگی یا دستکاری در قسمت های اصلی سفته (مانند مبلغ تاریخ یا نام گیرنده) می تواند منجر به ابطال آن شود.
• **عدم وجود امضا:** سفته بدون امضای صادرکننده فاقد هرگونه اعتبار است.
• **عدم درج مبلغ:** عدم درج مبلغ به عدد و حروف یا عدم مطابقت آن ها اعتبار سفته را به چالش می کشد.
• **انقضای مدت زمان قانونی:** همانطور که در ادامه توضیح داده می شود سفته دارای مهلت قانونی برای اقامه دعوی است.

مدت زمان اعتبار سفته و انقضای آن

برای اقامه دعوی حقوقی بر اساس سفته دارنده سفته محدودیت زمانی دارد. طبق قانون دارنده سفته باید ظرف مدت پنج سال از تاریخ سررسید (در سفته های عندالمطالبه از تاریخ صدور) اقدام به اقامه دعوی در دادگاه کند. پس از گذشت این مدت سفته دیگر قابلیت مطالبه از طریق دادگاه را نخواهد داشت و به عنوان یک سند عادی محسوب می شود که اقامه دعوی بر مبنای آن ممکن است با چالش های بیشتری همراه باشد.

تفاوت تلفظ سَفته و سُفته

در زبان فارسی تلفظ صحیح این سند تجاری «سَفته» با فتحه بر روی حرف س است. اگرچه در عرف عامه گاهی به اشتباه «سُفته» نیز تلفظ می شود اما از نظر املایی و قواعد زبان فارسی «سَفته» صحیح است.

مسئولیت صادرکننده

همانطور که پیشتر اشاره شد مسئولیت صادرکننده سفته مدنی است. این بدان معناست که در صورت عدم پرداخت مبلغ سفته صادرکننده صرفاً در قبال جبران خسارت مالی (اصل مبلغ سفته و خسارات تأخیر تأدیه) مسئول است و هیچ گونه مسئولیت کیفری (حبس یا مجازات های دیگر) متوجه او نخواهد بود مگر در موارد خاص که جرم دیگری مانند کلاهبرداری اثبات شود.

سوالات متداول

در این بخش به برخی از سوالات رایج در مورد سفته پاسخ می دهیم تا ابهامات احتمالی برطرف شود.

سوالات متداول

آیا سفته بدون قرارداد یا بابت مشخص اعتبار دارد؟

بله سفته به خودی خود یک سند تعهدآور است و برای اعتبار آن الزاماً نیازی به وجود یک قرارداد مجزا نیست. با این حال اگر سفته بابت ضمانت (مثلاً ضمانت حسن انجام کار) صادر شده باشد و بابت مشخصی نداشته باشد اثبات ماهیت ضمانتی آن در دادگاه دشوار خواهد بود. لذا همواره توصیه می شود دلیل صدور سفته در پشت آن یا در یک قرارداد جداگانه ذکر شود.

آیا سفته بدون امضا فاقد اعتبار است؟

بله امضا یا مهر صادرکننده مهم ترین رکن برای اعتبار سفته به عنوان یک سند تجاری و حتی یک سند عادی است. بدون امضا سفته هیچ گونه اعتبار حقوقی ندارد.

چگونه سفته باطل می شود؟

سفته به روش های مختلفی باطل می شود:

1. انحلال فیزیکی: پاره کردن آتش زدن یا هر روش دیگری که سند را از بین ببرد.
2. انقضای مدت قانونی: پس از گذشت ۵ سال از تاریخ سررسید (یا تاریخ صدور در سفته عندالمطالبه) و عدم اقدام دارنده برای وصول از طریق مراجع قضایی سفته اعتبار تجاری خود را از دست داده و به سند عادی تبدیل می شود که وصول آن دشوارتر است.
3. صدور حکم قضایی: در صورتی که دادگاه حکم به بی اعتباری سفته صادر کند.

آیا سفته ضمانت اجرایی دارد؟

بله سفته ضمانت اجرایی دارد. پس از طی مراحل قانونی (واخواست و اقامه دعوی در دادگاه) و در صورت اثبات عدم پرداخت دارنده می تواند از طریق اجرای احکام اقدام به توقیف اموال صادرکننده کند و در صورت عدم کفاف اموال و خودداری از پرداخت امکان صدور حکم جلب نیز وجود دارد. در خصوص سفته ضمانت حسن انجام کار ضمانت اجرایی آن زمانی محقق می شود که کارفرما بتواند کوتاهی قصور یا تخلف کارمند را مطابق با شروط قرارداد در مراجع ذیصلاح اثبات کند.

سفته بعد از چند سال باطل می شود؟

سفته پس از ۵ سال از تاریخ سررسید اعتبار تجاری خود را از دست می دهد و دیگر نمی توان از مزایای خاص اسناد تجاری برای وصول آن بهره برد. البته به عنوان یک سند عادی همچنان قابل طرح دعوی است اما با شرایط دشوارتر.

مبلغ سفته کجا نوشته می شود؟

مبلغ سفته در قسمت بالای برگ سفته و در محل مشخص شده برای آن نوشته می شود. باید مبلغ را هم به عدد و هم به حروف درج کنید و حتماً اطمینان حاصل کنید که از سقف اسمی چاپ شده روی سفته بیشتر نباشد.

مدارک لازم برای گرفتن سفته از بانک ملی چیست؟

برای تهیه سفته از بانک ملی اصلی ترین و معمول ترین مدرک مورد نیاز کارت ملی معتبر شماست. در برخی موارد ممکن است شناسنامه نیز درخواست شود اما عموماً کارت ملی کافی است.

آیا می توان سفته را به نام شخص دیگری انتقال داد؟

بله سفته قابلیت انتقال دارد. اگر سفته در وجه شخص معینی صادر شده باشد با پشت نویسی (ظهرنویسی) و امضای دارنده می تواند به شخص دیگری منتقل شود. اگر سفته در وجه حامل صادر شده باشد با صرف انتقال فیزیکی به شخص دیگر قابل انتقال است.

اگر تاریخ سررسید در سفته درج نشود چه اتفاقی می افتد؟

اگر تاریخ سررسید در سفته درج نشود سفته به صورت «عندالمطالبه» (به محض درخواست دارنده) تلقی می شود. در این حالت دارنده هر زمان که بخواهد می تواند برای وصول آن اقدام کند. در مورد سفته های ضمانتی عدم درج تاریخ سررسید معمول و حتی توصیه می شود تا ماهیت ضمانتی آن حفظ شود.

نتیجه گیری

سفته به عنوان یک سند تجاری مهم ابزاری قدرتمند برای ایجاد تعهد و تضمین معاملات در اقتصاد ایران محسوب می شود. از ضمانت وام و قراردادها گرفته تا تضمین حسن انجام کار در محیط های شغلی کاربردهای متنوعی دارد که درک صحیح از آن ها برای هر فردی که با این سند سروکار دارد ضروری است. همانطور که بیان شد تهیه سفته از مرجع معتبر و قانونی (شعب بانک ملی) اصالت و امنیت آن را تضمین می کند و از بروز مشکلات ناشی از سفته های تقلبی یا با قیمت های غیرقانونی جلوگیری می نماید.

دقت در پر کردن تمامی قسمت های سفته به ویژه مبلغ تاریخ ها و مشخصات گیرنده و صادرکننده و همچنین آگاهی از نکات حقوقی مربوط به ضمانت اعتبار انتقال و موارد ابطال آن از اهمیت بالایی برخوردار است. رعایت این موارد نه تنها از حقوق شما به عنوان صادرکننده یا دارنده سفته محافظت می کند بلکه به شفافیت و اعتماد در روابط مالی نیز کمک شایانی می نماید.

با مطالعه این راهنمای جامع دیگر نگرانی برای تهیه و استفاده از سفته نخواهید داشت و می توانید با اطمینان کامل معاملات و تعهدات خود را مدیریت کنید. در صورت بروز هرگونه ابهام یا نیاز به راهنمایی تخصصی تر همواره توصیه می شود با کارشناسان حقوقی مشورت نمایید.